هفته گذشته بود که وزارت صمت در قالب یک نامه، فهرست واحدهای مجاز به صادرات شمش فولاد شامل بیلت، بلوم و اسلب را اعلام کرد و به این ترتیب صادرات شمش فولاد آزاد شد. در متن این نامه اعلام شد که واحدهای لیست پیوست در صورت رعایت کف عرضه‌ها در بورس کالا به مدت سه ماه از تاریخ اول خرداد ۱۴۰۰ جهت صادرات محصولات مندرج در جدول پیوست نیازی به تایید دفتر صنایع معدنی در سامانه فرامرزی گمرک ایران (EPL) ندارند.

به گزارش معدن مدیا به نقل از صنعت نیوز ، حالا با توجه به آزاد شدن صادرات شمش فولاد سوالاتی که مطرح می‌شود این است که تولیدکننده‌ها به کدام سمت باید بروند؟ چقدر در این عرصه از ضعف تکنولوژی و دانش، رقابت‌پذیری در قیمت و کیفیت رنج می‌بریم؟ برای توسعه صادرات فولاد چه باید کرد؟ آیا تولیدکننده‌های ما شرایط لازم برای رقابت در سطح جهانی را دارند؟ قوانین خلق‌الساعه و موارد اینچنینی از سوی نهادهای دولتی چقدر در این عرصه مانع‌آفرین بوده است؟

از طرفی با توجه به اینکه در سطح جهانی قیمت فولاد افزایش یافته این بهترین فرصت است تا ایران از این شرایط صادراتی تا سال ۲۰۲۲ استفاده کند. به باور کارشناسان حال که شرایط منطقه خاورمیانه به دلیل تصمیم‌گیری‌های متفاوت مساعد نیست؛ بنابراین ‌بهترین بازار صادراتی ایران همچنان کشور چین است. درواقع ایران باید با قیمت بالای فولاد در بازار چین بتواند صادرات خود را به خصوص در محصولات میانی افزایش دهد.

در این رابطه فرهاد منفرد‌ کارشناس فولاد گفت: در کشورهای توسعه‌یافته ملاک صنعتی شدن شامل چندین پارامتر است که مهم‌ترین آنها بهره‌برداری، ‌رقابت‌پذیری، ‌نوآوری، تحقیق و توسعه، بهره از دانش و تکنولوژی، داشتن نیروی انسانی ماهر و صادرات‌محور بودن است.

اهمیت رقابت در سطح جهانی

این کارشناس فولاد با اشاره به اهمیت رقابت فعالان حوزه فولاد در بازار بین‌المللی گفت: اگر نگاه جامعی به بازار داشته باشیم متوجه خواهیم شد که از ابتدا تاکنون لفظی مثل رقابت تعیین‌کننده ماندگاری در بازار است. برای داشتن بازار صادراتی باید بپذیریم که کشورهای دیگر هم وجود دارند و در این میان ما ناچار هستیم که استانداردهای تولیدی را به سمت استانداردهای جهانی تغییر دهیم. در این روند بالطبع باید هزینه‌ها مدیریت و قیمت‌های مناسبی تعیین شود، ضمن اینکه تمرکز بر نوآوری، تحقیق و توسعه و تمام عواملی که برای ملاک اثر‌گذاری بر صنعتی شدن مطرح شد باید مورد توجه فعالان حوزه فولاد قرار گیرد.

وی تاکید کرد: اگر بخواهیم فضای صادراتی داشته باشیم چاره‌ای جز رقابت‌پذیری قیمت و کیفیت نداریم. در این روند باید با افزایش تکنولوژی و دانش تمرکز کنیم.

او با بیان اینکه تولیدکنندگان بخشی از این موارد را به تنهایی نمی‌توانند انجام دهند، به اهمیت نقش دولت اشاره و بیان کرد: دولت باید شرایطی را به وجود آورد که یک مجموعه تولیدی بتواند در بازارهای دنیا رقابت کند و خود را به کیفیت‌های استاندارد جهانی نزدیک کند.

معضل تغییر قوانین

منفرد با گله از تغییر قوانین و تصمیم‌گیری‌های کوتاه‌مدت گفت: متاسفانه مرتب قانون تغییر می‌کند و تصمیمات کوتاه‌مدت گرفته می‌شود که در این شرایط عملا فرد تولید‌کننده امنیت خاطر ندارد و نمی‌تواند برنامه‌ریزی بلند‌مدتی داشته باشد تا در بازارهای جهانی محصولش را با قیمت پایین و کیفیت بالا به رقابت بگذارد.

او تاکید کرد: به جای اینکه بگوییم دولت چه اقدامی باید انجام دهد، بهتر از بگوییم چه نباید بکند. در حالی که دولت نباید دست به شرکت‌داری بزند اما در حال حاضر این مشکل در حال وقوع است. هر چند رقابتی کردن اقتصاد و صنایع یکی از وظایف دولت است اما نباید این نهاد به شکل مستقیم در اقتصاد ورود کند.

این کارشناس فولاد با اشاره به نقش مجلس در این عرصه گفت: مجلس نیز باید قوانینی را وضع کند تا به نقش مثبت دولت کمک کند. کاهش تعرفه و تسهیل سیاست‌ها برای کمک به مجموعه‌های تولیدی از جمله این موارد است. در کل انتظار می‌رود هر سیاست و قوانینی که باعث شود شرایط بهتری از بابت رقابت‌پذیری در بازار جهانی داشته باشیم، تسهیل شود.

او تاکید کرد: اگر چنین اتفاقی بیفتد طبعا شرکت‌های فولادی می‌توانند محصولات خود را خارج از کشور برده و دست به توسعه صادرات بزنند. مجموعه‌های بزرگ به طور حتم می‌توانند فضای رقابتی در خارج از کشور ایجاد کنند. به تبع آن در داخل کشور وقتی جا برای عرضه به وجود آید، شرکت‌های کوچک هم می‌توانند در داخل فعالیت کنند.

پتانسیل ضعیف خاورمیانه

این کارشناس فولاد در پاسخ به این سوال که چقدر پتانسیل لازم در منطقه خاورمیانه وجود دارد و ایران چقدر می‌تواند به کشورهای این حوزه اتکا کند، گفت: با اینکه بازار منطقه همیشه قابلیت خوبی داشته است اما در هر مرحله‌ای سیاست دولت‌ها تغییر کرده است و شرایط را برای ما دشوار کرده است. به این ترتیب در حال حاضر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس کم‌چالش نیستند.

منفرد درباره این سوال که دیگر کشورها و به طور مثال چین چقدر قابل اعتماد هستند، گفت: چند وقتی است که موضوع قرارداد ۲۵ ساله و همکاری با چین مطرح شده که نشان از نزدیکی ایران به این کشور دارد. از طرف دیگر چین برای قیمت سنگ‌آهن، واردات محصولات میانی و مواد اولیه را آزاد کرده است. ضمن اینکه محدودیت‌هایی هم روی صادرات گذاشته است. این مساله نوید آن را می‌دهد که چین بازار بدی برای ایران نباشد و باید روی آن تمرکز کرد. او تاکید کرد: به این ترتیب حرکت به سمت چین مناسب است.

سال بسیار خوب برای صادرات فولاد

در ادامه کیوان جعفری‌طهرانی کارشناس ارشد حوزه فولاد اظهار کرد: امسال سال بسیار خوبی برای صادرات فولاد است. اما در این بین بازار کشورهای حاشیه خلیج‌فارس برای صادرات فولاد ایران بازار مناسبی نیست چراکه شورای همکاری کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در حال تصویب بخشنامه‌ای هستند تا محدودیت واردات برای محصولات فولاد میانی ایجاد کرده و عوارض برای واردات ببندند. در نتیجه طبیعتا ایران بازار خود را تا حدودی از دست می‌دهد.

او در مورد وضعیت بازار فولاد اظهار کرد: قیمت‌ها در بازار جهانی فولاد به شدت افزایش یافته است، چین نیز قوانین جدیدی برای آزاد شدن واردات فولاد گذاشته و صادرات را محدود کرده است. ۱۳ درصد مالیات بر ارزش‌افزوده که به صادرکنندگان فولاد چین تعلق می‌گرفت از ابتدای ماه می ‌حذف شد اما در مقابل واردات محصولات میانی فولاد را آزاد کرد. واردات محصولات میانی فولاد و مواد اولیه تولید فولاد مانند آهن قراضه نیز از ابتدای ماه فوریه آزاد شد تا از این طریق قیمت سنگ‌آهن را کنترل کند. در این چند روز گذشته هم تا حدودی موفق عمل کرد و قیمت سنگ‌آهن بیش از ۱۰ درصد کاهش یافت.

جعفری‌طهرانی در ادامه اضافه کرد:‌ بازار فولاد بسیار خوب و قیمت‌ها افزایشی است. حتی پیش‌بینی‌هایی می‌شود مبنی بر اینکه احتمال این وجود دارد که رکورد قیمتی سال ۲۰۰۷ و اوایل سال ۲۰۰۸ میلادی، قبل از بحران جهانی دوباره شکسته شود. در آن زمان قیمت شمش فولاد بیلت به حدود ۱۲۰۰ دلار و اسلب به حدود ۱۰۰۰ دلار رسید اما الان پیش‌بینی‌ها حاکی از این است که احتمال رسیدن قیمت اسلب به ۱۲۰۰ دلار و شمش فولاد به ۱۰۰۰ دلار وجود دارد. اگر بعد از گذشت ۱۳ تا ۱۴ سال قیمت اسلب بیشتر از شمش فولاد (بیلت) شده، به علت تقاضای بیشتر برای محصولات نوردی تخت است، در آن بازه زمانی تقاضا برای مقاطع فولادی طویل که در ساخت‌و‌ساز استفاده می‌شود، بیشتر بود.

کاهش ۱۵ درصدی صادرات

این تحلیلگر ارشد بازار بین‌المللی صنایع معدنی و فولاد در پاسخ به سوالی در مورد وضعیت صادرات این محصول گفت:‌ صادرات فولاد در سال ۹۹ نسبت به سال ۹۸ حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش پیدا کرد. بخشی از این موضوع به علت شرایط حاصل از کرونا و بخشی از آن به علت شرایط حاکم بر نیمه اول سال گذشته بود. بخشنامه‌هایی که معاونت معدنی وزارت صمت صادر کرد و اجازه صادرات فقط ۲۵ درصد از محصولات را داد، نیز دخیل بوده است. این عوامل باعث شد که صادرات کاهش یابد اما در نیمه دوم سال گذشته روند صادراتی افزایشی بود.

جعفری‌طهرانی خاطرنشان کرد: در کشورهای جنوب شرق آسیا آ‌سه‌آن، مالزی و فیلیپین که وضعیت مناسب اقتصادی ندارند، طبیعتا تقاضای فولاد افت کرده اما وضعیت ویتنام, تایوان، تایلند و همچنین اندونزی مناسب‌تر از مالزی و فیلیپین است. البته ویتنام خود یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد جنوب شرق آسیا است و در سال ۲۰۲۰ با وجود شرایط حاصل از کرونا توانست تولید فولاد خود را افزایش دهد و رشد اقتصادی ۹/۲ درصدی را برای معدل سال ۲۰۲۰ ثبت کند. ویتنام بعد از چین دومین کشور جهان بود که با سربلندی رشد اقتصادی مثبت در سال ۲۰۲۰ داشته است.

توانمندی ویتنام

این تحلیلگر ارشد فولاد گفت: بر اساس اعلام نشریه فوربس برای اولین بار در ابتدای سال ۲۰۲۱ از ۱۰۰ نفر میلیاردر اول جهان، چهار نفر ویتنامی هستند که یکی از این میلیاردرها مالک شرکت فولادساز Hoapat است. این نشان می‌دهد که ویتنام توانسته در شرایط کرونا بهتر از سایر کشورهای همسایه عمل کند. در چنین شرایطی طبیعتا امکان صادرات به این منطقه را نداریم. تایوان، تایلند و اندونزی متقاضی فولاد هستند اما به خاطر فاصله کم ویتنام با آنها و عدم وجود عوارض واردات فولاد از هر یک از کشورهای عضو آ‌س‌آن به کشورهای هم گروه، رقابت برای محصولات فولاد صادراتی ایران به این منطقه سخت خواهد بود.

وی همچنین تصریح کرد: بهترین بازار صادراتی ایران همچنان چین است و تاکید این است که باید هدف خود را روی صادرات به چین متمرکز کنیم و با قیمت بالای فولاد در بازار چین بتوانیم صادرات خود را به خصوص در محصولات میانی افزایش دهیم.

این کارشناس ارشد حوزه فولاد با اشاره به وضعیت تقاضا در بازار فولاد گفت:‌ بر اساس اعلام اخیر انجمن جهانی فولاد در سال ۲۰۲۱ میزان عرضه فولاد در بازار جهانی ۱۰۲ میلیون تن کمتر از تقاضا است. این انجمن همچنین پیش‌بینی کرده که در سال ۲۰۲۲ به میزان ۶/۵۰ میلیون تن کمبود عرضه فولاد وجود داشته باشد. با وجود شرایط کرونا که برخی از فولادسازان مانند ژاپن، کره‌جنوبی، آلمان و حتی هند در سال ۲۰۲۰ کاهش تولید داشتند و حتی در اوایل سال ۲۰۲۱ نتوانستند به تولید کامل دست پیدا کنند، در نتیجه در بازار جهانی کاهش عرضه خواهیم داشت. تا زمانی که این کسری وجود دارد قیمت جهانی فولاد در ادامه سال ۲۰۲۱ بالا و در سال ۲۰۲۲ نسبت به ۲۰۲۱ یک کم کمتر ولی همچنان بالا خواهد بود.

وی افزود: این بهترین فرصت است تا ایران از این شرایط صادراتی تا سال ۲۰۲۲ استفاده کند. طبیعتا تا سال ۲۰۲۳ قیمت جهانی فولاد با توجه به تعادل بین عرضه و تقاضا کاهش قابل ملاحظه‌ای خواهد داشت.