معادن خراسان شمالی علی‌رغم ظرفیت فراوان اشتغال‌زایی و تولید ثروت٬ تا کنون آن‌گونه که باید به کمک حرکت و توسعه استان خراسان شمالی نیامدند و سهم استان در این زمینه بسیار ناچیز است.

به گزارش معدن مدیا و به نقل از تسنیم ٬ از ۶۸ ماده معدنی موجود در کشور٬ ۲۸ مورد آن در خراسان شمالی وجود دارد و این به معنای سهمی بیش از ۱ سوم در این استان غنی است. میزان ذخایر قطعی معادن خراسان شمالی یک میلیارد و ۵۸ میلیون تن و میزان استخراج اسمی از این معادن ۱۱ میلیون و ۵۰۰ هزار تن است. مقدار سرمایه گذاری توسط معدنکاران خراسان شمالی هزار و ۳۴۰ میلیارد ریال است و سالانه پنج میلیون و ۸۰۰ هزار تن ماده معدنی در این استان استخراج می شود.

نگاهی به آمار و ارقام ثروت تولید شده از بخش معدن در سایر استان‌های کشور٬ نشان می‌دهد٬ خراسان شمالی در زمینه تولید ثروت از مواد معدنی٬ سهمی ناچیز داشته است. در حال حاضر کمتر از ۳۰درصد ظرفیت‌های موجود معدنی استان کشف و استخراج می‌شود که در صورت تکمیل روند اکتشاف، بهره‌برداری، فرآوری و حمایت‌های همه‌جانبه دولت، این رقم می‌تواند تا ۳برابر میزان کنونی قابل افزایش باشد.

هم‌اکنون در خراسان شمالی ۲میلیون تن ذخایر معدنی از ۲۰۴ معدن ثبتی در سازمان صنعت، معدن و تجارت استخراج می‌شود که شامل استخراج سنگ لاشه، مرمر، مرمریت، بوکسیت، آهن، مس، باریت، مارن، پوکه معدنی و سنگ‌های تزئینی است و برای حدود ۲هزار نفر فرصت شغلی ایجاد شده است. رقمی که به گفته کارشناسان باید تا ۳ برابر افزایش یابد.

انتقاد استاندار خراسان شمالی: چراغ معادن استان خاموش است

محمد علی شجاعی استاندار خراسان شمالی چندی پیش در شورای معادن استان با انتقاد از وضعیت بهره‌برداری از معادن خراسان شمالی اظهار داشت: بخش معدن این استان در خواب است و گویا اصلا وجود ندارد، برای فعال شدن این بخش، نیازمند فرآیندها و فعالیت‌های فراتر از کارهای اداری هستیم.

وی افزود: سازمان صنعت، معدن و تجارت استان، در زمینه معدن تلاش‌ها و زحمات زیادی می‌کشد اما راه افتادن بخش معدن، با این اقدامات اداری، میسر نیست و باید بخش غیراداری، گروهی کهنه کار و مسلط، وارد عرصه شده و چراغ معادن را روشن کنند.

شجاعی با بیان اینکه هیچ اشکال ندارد که این گروه، از خارج استان وارد عرصه شوند٬ افزود: این شورا، محلی برای تصمیم های بزرگ تر برای معدن است نه سلب صلاحیت‌ها. این امور، کارهایی است که سازمان صنعت، معدن و تجارت استان خود می‌تواند انجام دهد، این شورا باید دنبال کارهای بزرگ تر باشد.

استاندار خراسان شمالی نبود صنایع و واحدهای فرآوری را از نداشته‌های استان عنوان کرد و گفت: نبود واحدهای فراوری سبب شده تا ارزش افزوده فعالیت‌های معدن از استان خارج شود و سازمان صنعت، معدن و تجارت استان باید در این باره تلاش کند تا این واحدها راه اندازی شود. اگر علت غیرفعال بودن این معادن، شرایط بازار است، واگذاری آن به فرد دیگر، شرایطی از معادن را تغییر نمی‌دهد و این سلب صلاحیت‌ها، نمی‌تواند سبب بهبود معادن شود.

شجاعی گفت: ایجاد واحدهای فرآوری بخش معدن، یکی از راه های رونق بازار معادن است. در این زمینه سازمان صنعت، معدن و تجارت باید به فکر رونق بازار فعالیت‌های معدنی باشد.

نگاهی به وضعیت ۲ معدن استثنائی در خراسان شمالی

معادن نمک جاجرم و معدن سنگ و روی آلبلاغ دو پهنه معدنی استان خراسان شمالی هستند که نام آن‌ها به تواتر و تکرار در رسانه‌ها آمده و هر از گاهی از مشکلات آنان نوشته‌ایم. همین دو معدن نمونه خوبی برای بیمار بودن وضعیت معادن استان است. معادنی که اگر به طور علمی٬ کارشناسی و با حمایت و نظارت جدی دولت مورد بهره‌برداری و اکتشاف قرار گیرد٬ سهم زیادی از مشکلات اقتصادی استان را رفع و رجوع خواهد کرد.

معادن نمک جاجرم از مهم‌ترین معادن نمک کشور هستند. در حالی که معدن نمک کالشور جاجرم٬ بزرگ‌ترین معدن نمک شمال شرق کشور است٬ تنها کارخانه نمک جاجرم که در مجاورت این معدن قرار دارد تعطیل شده و برداشت از این گنجینه با عظمت٬ به صورت سنتی انجام می‌شود.

معدن نمک جاجرم علاوه بر ظرفیت تولید سالانه ۵۰۰ تن نمک مورد نیاز استان و استان‌های مجاور٬ می تواند با ورود بخش دولتی و خصوصی گردشگری٬ زمینه ایجاد یک قطب گردشگری نمونه را نیز در استان فراهم کند. موضوعی که تا کنون مورد توجه قرار نگرفته و برداشت سنتی از این معدن لایزار٬ قدر ان را کاسته است.

معدن استثنائی دیگر منطقه خراسان شمالی٬ معدن آلبلاغ است. معدنی سرشار از سنگ‌های با ارزش سرب و روی که می‌تواند چرخ توسعه خراسان شمالی به سرعت به حرکت درآورد. این روزها نه تنها از اکتشاف و بهره‌برداری اصولی از این معدن با ارزش خبری نسیت٬ بلکه بهره‌برداری‌های غیر مجاز و خطرناک از این معدن٬ تا کنون جان بسیاری را نیز گرفته است.

معاون صنایع و معادن سازمان صمت خراسان شمالی٬ در معرفی منابع معدنی معدن آلبلاغ٬ گفت: معدن آلبلاغ دارای کانسارهای سرب و روی است که به دلیل ساختار رگه‌ای بودن کانسارها مواد با عیار بالایی هستند. در ابتدا تعداد افراد کمی به صورت غیرمجاز این مواد را برداشت کردند. به مرور خریداران به صحنه آمدند و متاسفانه افرادی که به صورت غیرمجاز بهره‌برداری می‌کنند زیاد شد.

رضازاده تصریح کرد: منطقه آلبلاغ منطقه‌ حفاظت شده زیست محیطی بود و باید مجوزهای لازم اکتشاف و بهره‌برداری از محیط زیست اخذ می‌شد که این کار انجام شده است. در حال حاضر نیز مطالعات برای مشخص شدن توجیه اقتصادی و میزان ذخیره کانسارهای سرب و روی در منطقه توسط ایمیدرو انجام می‌شود.

بهره‌ برداری‌های غیر مجاز و غیر اصولی از منابع معدنی آلبلاغ که در ماه‌های گذشته با حضور افراد سودجو در منطقه حفاظت شده ساریگل اسفراین افزایش یافته٬ باعث کشته شدن ۷نفر و ایجاد خساراتی به محیط زیست منطقه شده است.

مشکل اصلی معادن خراسان شمالی کجاست؟

از سخنان استاندار خراسان شمالی اینگونه برمی‌آید که بخش معدن در استان خراسان شمالی نیز گرفتار «خام فروشی» شده و نبود واحد فناور تولید و تبدیل مواد معدنی٬ آسیب جدی به وضعیت معادن استان زده است.

احمد گریانلو کارشناس اقتصاد معتقد است: بیشتر معادن خراسان شمالی را سنگ‌های لاشه دربرمی‌گیرد که دارای ارزش اقتصادی زیادی نیست. در این میان معادن بوکسیت و باریت استان٬ جزو معادن منحصربه‌فرد کشور بوده و دارای ارزش‌افزوده زیادی است که برداشت از آن‌ها توجیه اقتصادی مناسبی دارد.

وی افزود: معادن ارزشمند استان خراسان شمالی نظیر معادن باریت جاجرم نیز به‌دلیل نبود واحدهای فرآوری٬ کانی‌های برداشتی از آن‌ها به‌صورت خام از استان خارج می‌شود که باید با راه‌اندازی واحدهای فرآوری٬ علاوه بر جلوگیری از خام‌فروشی، ارزش‌افزوده مناسبی برای آن ایجاد شود.

این کارشناس اقتصاد٬ مشکل دیگر معادن استان را عدم شناسایی کامل از ظرفیت‌ها و ماده معدنی موجود می‌داند و در این باره گفت: متاسفانه تاکنون اقدامات اساسی و بنیادی در زمینه شناسایی و بهره‌برداری از معادن خراسان شمالی انجام نشده است. با اختصاص اعتبارات و منابع مالی از محل ردیف‌های ملی پیش‌بینی شده در برنامه‌های توسعه ۵ساله و با در نظر گرفتن محرومیت استان به‌عنوان استان کمتر برخوردار، به اجرا گذاشتن، پیگیری و تکمیل مطالعات اکتشافی و اجرای پروژه‌های زیربنایی در حوزه معادن به‌صورت ویژه انجام شود.

گریانلو با ارائه راهکارهایی برای حل مشکلات معادن استان تصریح کرد: در این بین اختصاص مشوق‌های مالیاتی برای مناطق کمتر برخوردار، ارائه تسهیلات ارزان‌قیمت، کم کردن سود تسهیلات بانکی در مناطق کمتر توسعه‌یافته، سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری از واحدهای فرآوری از دیگر مقوله‌هایی است که باید با همکاری سایر سازمان‌ها و دستگاه‌های دولتی محقق شود.