در این همایش نقش دانشگاه، دانشجویان و سازمان‌های دولتی در حوزه رشد معدن و اقتصاد کشور مورد بررسی قرار گرفت. گفتنی است این همایش در دو روز ۱۲ و ۱۳ آذر در دانشکده ادبیات دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد.

به اطلاعات پایه نیاز داریم

علیرضا شهیدی، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه کشور در تبدیل کانسار به معدن دچار ضعف جدی است، به اهمیت نقش دانشگاه پرداخت و گفت: در ۱۰ سال گذشته معدن بزرگی از کشورمان کشف و ثبت نشده بنابراین نیاز است که دانشگاه‌ها و مراکز علمی در این خصوص راه‌حل ارائه دهند.
شهیدی اظهار کرد: ایران یک درصد تولید آهن دنیا را دارد، همچنین تولید سرب و روی در سال بیش از ۲۰ میلیون تن است و اینها نشان می‌دهد که به اطلاعات پایه برای عملکرد خوب نیاز داریم.
او با اشاره به اقدامات سازمان زمین‌شناسی برای توسعه بخش معدن گفت: سازمان زمین‌شناسی چندین بار زمین را پایش و نقشه‌ها را آماده کرده است. برای اینکه شناختی از زیر زمین داشته باشیم از سال ۸۱ به ژئوفیزیک هوایی روی آورده‌ایم. در این راستا خطوط پرواز به ۲۰۰ تا ۲۵۰ متر رسیده است و ۶۴۰ هزار کیلومتر خطی برداشت هوایی داشته‌ایم.
رئیس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی ادامه داد: در سال ۸۳ اطلس ملی نقشه‌های موضوعی زمین‌شناسی توسط سازمان منتشر و ظرفیت ۱۴ ماده معدنی بررسی شد. این اطلس تلفیقی از زمین‌شناسی، نقشه‌های زمین‌شناسی و سایر اطلاعات بوده است و بر اساس مقیاس ۱۰ برابر دقت خود را افزایش دادیم. در دهه ۹۰ اکتشافات به میزان ۵۵۰ هزار کیلومتر مربع و ژئوفیزیک هوایی در ۶۴۰ هزار کیلومتر طبق برنامه توسعه ششم برنامه‌ریزی و انجام شده است.
معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با اشاره به وضعیت اکتشاف در دنیا اظهار کرد: از سال ۱۹۵۰ تا ۲۰۱۶ در دنیا بسیاری از کانسارها تبدیل به معدن شده‌اند اما در کشور ما این مسیر بسیار طولانی شده است و سال‌ها طول می‌کشد بنابراین این معضل باید رفع شود.
رئیس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی به راهکارهای رفع این معضل اشاره و اظهار کرد: انجام اکتشافات عمقی را باید مدنظر قرار دهیم. در این خصوص برنامه‌ریزی‌هایی شده به این صورت که باید ۲ میلیون و ۷۵۰ هزار کیلومتر خطی ژئوفیزیک هوایی انجام دهیم که البته ۱۵۵ هزار کیلومتر مربع انجام شده و برای ادامه کار ازآنجایی‌که توان ما بیش از این نیست به کمک بخش خصوصی نیازمندیم. او اشاره کرد: این اکتشافات با استفاده از روش‌هایی همچون ژئوفیزیک فیزیکی و شیمیایی، هیدرو ژئوفیزیک و حفاری اکتشافی انجام شده است.
شهیدی با اشاره به موازی‌کاری‌ها در ادارات دولتی بیان کرد: در سازمان‌ها دوباره‌کاری‌هایی در خصوص داده‌های زمین انجام می‌شود که باید سازمان زمین‌شناسی را مرجع داده‌های زمین قرار داد.
او در پایان درباره برنامه‌های آتی سازمان زمین‌شناسی نیز گفت: تکمیل و تولید اطلاعات پایه بزرگ مقیاس با هدف افزایش دقت، کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های اکتشافی و زیرساختی، تکمیل چرخه ژئوفیزیک هوایی با هدف اکتشاف ذخایر پنهان و عمیق در مناطق اولویت‌دار و بازنگری در اطلاعات پایه قبلی با هدف بروز رسانی و افزایش دقت آنها با استفاده از روش‌های روز دنیاست.

نگاه ما اشتباه است

منصور قربانی، استاد دانشگاه شهید بهشتی که چندی پیش زمین‌شناسان ایتالیایی گونه جدید میکروفسیل تازه یافت شده را به نام او نامگذاری کردند، با اشاره به وضعیت دانشگاه‌های کشور گفت: ۱۱۰ موسسه علمی در حوزه معدن و زمین‌شناسی دانشجو تربیت می‌کنند که باید بررسی شود چه میزان از این آموزش‌ها کاربردی هستند.
او ادامه داد: امروز دانشجویان علوم زمین و معدن باید اکتشاف کنند و آموزش تولید و بهره‌برداری را ببینند. در این بین انجمن علوم زمین دو محور همگرایی موسسات علمی و اهمیت به موضوعات اکتشافی را در رویکردهای خود قرار داده است.
رئیس انجمن زمین‌شناسی ایران اظهار کرد: نگاه ما به بخش معدن اشتباه است این در حالی است که درآمد ناخالص کشور در حوزه معدن می‌تواند از ۱۲ به ۲۲ درصد برسد و البته ظرفیت بیش از اینها را هم دارد. در این بین اطلاعات پایه‌ای که سازمان زمین‌شناسی تهیه کرده است در سطح منطقه بی‌نظیر است.
قربانی با بیان اینکه بسیاری از مطالعات و اقدامات در حوزه زمین‌شناسی از دهه قبل از انقلاب شروع شده است، گفت: در ۳۰ سال اخیر در اکتشاف نفت و گاز در خاورمیانه سطح اول را داشته‌ایم. ذخایر نفت ما ۳۰ سال قبل حدود ۸۰ میلیارد بشکه بوده اما امروز این رقم به دو برابر رسیده است. او در ادامه با اشاره به ضعف در اکتشاف بیان کرد: ذخایر بزرگ معدنی تا ۵ سال دیگر به پایان خواهد رسید. او با اشاره به اینکه پروژه‌های بخش معدن کوچک است گفت: در حالی که در احداث تونل، جاده و اتوبان وضعیت خوبی داشته‌ایم، در حوزه معدن عملکرد مناسبی ارائه نداده‌ایم.
رئیس انجمن زمین‌شناسی گفت: هیچ سازمانی در کشور مرکزی که توان پیشگویی آینده را داشته باشد تا چه موادی جایگزین نفت شود راه‌اندازی نکرده است. حتی وزارت صنعت، معدن و تجارت هم مجله‌ای برای پیشگویی نرخ مواد معدنی ندارد.شرکت ملی نفت ایران هم بخش بالا و پایین‌دستی دارد و هر کدام فعالیت خود را انجام می‌دهند اما بخشی که آینده‌نگر باشد در آن احداث نشده است.
این استاد دانشگاه عنوان کرد: ۵۰ درصد اقتصاد ما وابسته به زمین است و آنچه زمین‌شناسان باید به آن توجه کنند افزایش صنعت معدنی در کشور با مدیریت صحیح و بهره‌برداری از ۶۸ ماده معدنی است تا بتوانیم در آینده در حوزه صادرات مثبت عمل کنیم.

دقت مطالعات افت کرده است

جلیل قلمقاش، عضو انجمن زمین شناسی ایران با عنوان «زمین‌شناسی برای آینده بهتر ایران» به بیان سخنرانی خود پرداخت و گفت: وقتی به دروس زمین‌شناسی در آموزش و پرورش و مقاطع تحصیلی مختلف کم توجه می‌کنیم در آینده خسارت‌های آن را خواهیم دید. عضو انجمن زمین شناسی ایران اظهار کرد: در ۶۰ سال گذشته سطح کشور را با دقت ۲۵۰: ۱ هزارم و ۱۰۰ هزارم پیمایش و تلاش کرده‌ایم ذخایر معدنی را در سطح شناسایی کنیم ولی از آنجایی‌که دنیا به سمت عمق رفته است ما ناگزیر هستیم اطلاعات معدنی‌مان را در عمق افزایش دهیم.
او پیشنهاد داد: باید مطالعات دقیق‌تری در سطح داشته باشیم به این خاطر که ارزان‌ترین و سریع‌ترین روش است. به این ترتیب پیشنهاد تسریع فرآیند برداشت و تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی و ژئوشیمیایی با مقیاس ۲۵: ۱ هزارم را دارم. قلمقاش با بیان اینکه در ۳۰ سال گذشته نتواسته‌ایم کشف بزرگی در کشور داشته باشیم اظهار کرد: دقت مطالعات ما افت کرده است و ما نتوانسته‌ایم از دقت ۱: ۱۰۰ هزارم جلوتر برویم. با وجود رشد رشته‌های دانشگاهی و تعداد زیاد دانشجویان اما متاسفانه دقت مطالعات عمومی ما از این عدد جلوتر نرفته است.
عضو انجمن زمین شناسی ایران با تاکید بر اینکه آینده بهتر در گرو منابع انسانی توانمند است، ادامه داد: این مهم کلیدی برای رشد معادن است. آنچه که امروز زمین‌شناسان باید در آن مورد کار کنند عبارت از تهیه نقشه ۳ بعدی زمین‌شناسی کشور بر اساس اطلاعات سطحی و عمومی موجود در کشور است که البته این مهم به سرمایه مناسب و همت سازمان زمین‌شناسی نیازمند است.
او با اشاره به آمار اشتغال و بیکاری در حوزه معدن در کشور گفت: بر اساس داده‌های بانک مرکزی در ۱۰ سال گذشته متوسط نرخ بیکاری ما ۱۱.۷۱ درصد بوده است. به طور متوسط ۵۳ درصد از تحصیلکرده‌ها شاغل و ۴۷ درصد بیکار بوده‌اند و بیشترین نرخ اشتغال هم به علوم پزشکی مربوط بوده است. قلمقاش با اشاره به اهمیت تحصیل‌کرده‌ها در رشد معدن گفت: مهم‌ترین راهبرد برای آینده بهتر در کشور اتکا به دانش‌آموختگان جوان و نخبه کشور است. ما همه اهداف زیادی در آینده داریم اما برای ساختن بهتر آن بزرگ‌ترین هدفمان باید ایجاد فضا و حمایت از جوانان و اندیشه‌های آنها باشد. باید بدانیم بدون برنامه‌ریزی برای این آینده‌سازان نمی‌توانیم آینده خوبی داشته باشیم.

اطلاعات‌پایه و نقش دانشجویان

سید احمد مشکانی، استاد دانشگاه با اشاره به اینکه اطلاعات‌پایه دقیق و آموزشی بار آوردن دانشجویان از نکات مهمی است که باید به آن توجه کرد، بیان کرد: سال گذشته در همایشی در کشور کانادا معضلات بخش معدن را بررسی می‌کردند که دومین مورد آن ضعف دانشجویان و توان شناسایی کانسارها در عمل بود. متاسفانه ما در کشور دانشجویان را در تئوری قوی کرده‌ایم، نه در عمل.
این فعال معدنی به موضوع دیگر یعنی لزوم ارتباط دانشگاه با دنیا اشاره کرد و ادامه داد: متاسفانه اساتید و دانشگاه‌های ما ارتباطشان با دنیا کاهش پیداکرده است. با توجه به این مشکل یکی از مراکزی که می‌تواند این حوزه را دوباره پررنگ کند سازمان زمین‌شناسی است.
مشکانی با اشاره به اهمیت سرمایه‌گذاری در حوزه معدن و ارائه تزهای ضعیف از سوی دانشجویان گفت: مسئله این است که ما چقدر در حوزه معادن سرمایه‌گذاری کرده‌ایم که اگر بررسی کنیم متوجه می‌شویم سرمایه‌گذاری چندانی نیست. متاسفانه دانشجویانی هستند که تزهایی را ارائه می‌دهند که اکثرا اشتباه است. به‌این‌ترتیب متوجه می‌شویم کار بنیادی و پروژه بزرگ تحقیقاتی‌ای انجام نداده‌ایم. این استاد دانشگاه بابیان اینکه ما هنوز سطح را خوب اکتشاف نکرده‌ایم ولی به دنبال اکتشاف عمقی می‌رویم، گفت: درواقع ما هنوز دانش فنی لازم را برای اکتشاف سطحی نداریم. از کنار بسیاری از کانسارها به‌راحتی رد می‌شویم و حتی در آن منطقه جاده کشیده یا آن را تبدیل به زمین زراعی می‌کنیم و فکر می‌کنیم هیچ‌چیزی آنجا نیست.

ارزش‌افزوده با افزایش بودجه

محمدرضا بهرامن، رئیس خانه معدن ایران نیز در این کنفرانس اظهار کرد: صنایع معدنی ۶ درصد در اقتصاد کشور نقش دارند اما از آنها استفاده لازم را نمی‌کنیم و به این مهم اهمیتی داده نمی‌شود.
رئیس خانه معدن ایران بابیان اینکه اکتشافات مهم‌ترین بخش معدن است، گفت: درحالی‌که بودجه بسیاری به حفاری نفتی تعلق می‌گیرد اما این بودجه را به معدن ارائه نمی‌دهند. او تاکید کرد: می‌توان با تکیه بر معدن ارزش‌افزوده بسیاری داشت.

منبع: روزگار معدن