توسعه از مسیر اشتباه در طول صد سال اخیر آسیب‌های غیر‌قابل‌جبرانی را به محیط‌زیست تحمیل کرده است. در چنین شرایطی تامین آب به بحرانی بزرگ در کشور بدل شده است؛ اما این پایان کار نیست، چراکه هر روز عمق این فاجعه بیش از قبل می‌شود.
بی‌توجهی به طرح‌های آمایش سرزمین، احداث صنایع آب‌بر در مناطق کویری کشور، اصلاح نشدن الگوهای کشت و… از مهم‌ترین عوامل بروز چنین چالش‌هایی هستند. با این وجود برنامه عملیاتی صحیحی برای رفع این مشکلات طراحی نمی‌شود. احداث صنایع فولاد در مناطق مرکزی و کم‌آب کشور و توسعه این صنعت در مناطق یادشده، از بزرگ‌ترین اشتباهات مسیر توسعه صنعتی کشور بوده‌اند.
با این وجود باید تاکید کرد این صنایع از اهمیت و اثرگذاری ویژه‌ای بر این مناطق برخوردارند. از یک سو سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی برای احداث آنها انجام شده و از سوی دیگر فعالیت این صنایع به‌منزله ایجاد موقعیت‌های شغلی متعدد برای مردم است. یعنی زندگی و معیشت مردم با این صنایع گره خورده است؛ در نتیجه تعطیلی تولید در واحدهای فولادی یادشده، راه‌حل رفع این مشکل نیست، بلکه انتظار می‌رود صنایع فولاد موظف به کاهش مصرف آب، بازچرخانی آن، استفاده از پساب‌ها و… شوند و هر سال بخشی از سود خود را به تصحیح مدیریت منابع آب در کشور اختصاص دهند.
فولاد، صنعتی با آب‌بری محدود
امین ابراهیمی، فعال صنعت فولاد اظهار کرد: متاسفانه هرگاه سخن از کمبود برق، آب و حتی گاز به میان می‌آید آدرس‌دهی اشتباه می‌شود و انگشت اتهام به سمت صنایع فولاد نشانه می‌رود، این در حالی است که میزان مصرف برق در صنعت فولاد ۱۰ درصد مصرف این انرژی در سایر صنایع برآورد می‌شود و آب‌بری صنعت فولاد نیز تقریبا ۰.۲ درصد میانگین مصرف سایر صنایع گزارش شده است.
میانگین مصرف گاز در این صنعت مادر نزدیک ۷ درصد مصرف سایر صنایع است؛ بنابراین جایگاه فولادسازی در مصرف آب، برق و گاز پایین است. براساس آمار و ارقام مصرف آب در صنعت فولاد عدد پایینی است، اما این آدرس‌دهی‌های اشتباه زمینه سیاست‌گذاری‌های اشتباه را فراهم می‌کند.
ابراهیمی افزود: صنایع فولاد در طول سال‌های گذشته اقدامات ویژه‌ای را برای بهینه‌سازی مصرف آب ترتیب داده‌اند؛ از جمله آنکه تصفیه‌خانه‌هایی را احداث و بخشی از آب موردنیاز خود در مسیر تولید را با تصفیه پساب‌های شهری تامین می‌کنند.
وی خاطرنشان کرد: بیشترین مصرف آب کشور در حال حاضر مربوط به صنایع کشاورزی است، زیرا همچنان کشاورزی با روش‌های سنتی در حال انجام است و بازنگری در این زمینه ضروری به‌نظر می‌رسد.
توسعه در مسیر اشتباه
وی گفت: براساس نقشه استراتژیکی که ایمیدرو برای توسعه صنعت فولاد در سال ۱۳۹۳ منتشر کرد، بهترین مکان برای احداث صنعت فولاد در ایران اطراف آب‌های آزاد و منطقه خوزستان تعیین شد، زیرا خوزستان از یک سو به بنادر نزدیک است و از سوی دیگر دسترسی قابل‌قبولی به حامل‌های انرژی و آب دارد. با این وجود شاهدیم که در فلات مرکزی ایران، صنعت فولاد توسعه پیدا کرده است. این توسعه از یک سو دسترسی به آب را برای این صنایع دشوار و هزینه‌بر می‌کند و از سوی دیگر صادرات محصول نهایی از این منطقه صرفه اقتصادی ندارد.
سرانه مصرف فولاد در کشور در حال حاضر نزدیک ۲۰۰ کیلوگرم برآورد می‌شود و انتظار می‌رود این رقم در افق ۱۴۰۴ به ۴۰۰ کیلوگرم افزایش یابد. باتوجه به هدف تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در این سال، انتظار می‌رود نزدیک ۲۰ میلیون تن از این محصول صادر شود.
شرکت‌های معدنی که در مناطق مرکزی و خشک کشور واقع هستند وظیفه تامین مواد اولیه سایر حلقه‌های زنجیره فولاد را برعهده دارند، اما به‌جای توسعه فعالیت‌های معدنی به احداث واحدهای فولادی روی آورده‌اند و حالا شاهدیم این شرکت‌ها برای تامین آب موردنیاز خود اقدام به انتقال آب کرده‌اند.
ابراهیمی در پاسخ به سوالی مبنی بر ارزیابی مصرف آب صنایع براساس استانداردهای بین‌المللی گفت:
بدون تردید راهکارهای متعددی برای کاهش مصرف آب در صنعت فولاد وجود دارد. میزان مصرف آب در صنعت فولاد کمتر از سایر صنایع است؛ با این وجود می‌توان با بازچرخانی آب، در مسیر بهبود شرایط گام برداشت. در همین حال فولادسازان باید با احداث تصفیه‌خانه‌های شهری بخشی از نیاز خود را از این طریق تامین کنند تا از هدررفت آب جلوگیری شود. علاوه بر این بهره‌گیری از فناوری‌های جدید نیز در این مسیر کمک‌‌کننده خواهد بود.
باید تاکید کرد آدرس‌دهی غلط لطمات غیر‌قابل‌جبرانی را به صنایع فولاد وارد می‌کند. صنعت فولاد در رده صنایع مادر کشور قرار دارد و این آدرس‌دهی اشتباه تاثیر خود را بر سایر صنایع نیز می‌گذارد؛ کما اینکه شاهد چنین اشتباهاتی در حوزه برق نیز بودیم. در واقع در سایه چنین فضایی سیاست‌های اشتباهی اتخاذ و لطماتی به حوزه اقتصاد وارد خواهد شد.
سخن پایانی…
فعالیت در بخش معدن و صنایع معدنی به زیرساخت‌هایی نیاز دارد که از مهم‌ترین آنها باید به آب اشاره کرد. این الزام در کنار بحران کم‌آبی و در مواردی بی‌آبی موجب شده فعالیت بسیاری از صنایع همچون فولاد نیز مورد انتقاد قرار گیرد. فعالان صنعت فولاد کشور ضمن پذیرش انتقاد به احداث صنایع در مناطق خشک و کویری کشور تاکید دارند بسیاری از صنایع براساس جانمایی درست احداث شده‌اند. در همین حال اصرار دارند که بحران آبی کشور از چالش‌های کلان‌تری نشات می‌گیرد و آدرس‌دهی اشتباه نه‌تنها کمکی به رفع بحران آبی کشور نمی‌کند، بلکه ما را از مسیر اصلی نیز دور خواهد کرد.
منبع آرتان پرس
دفتر مرکزی:
کد پستی:
تماس با دفتر رسانه: