مینا جعفری کارشناس حوزه معدن: صنعت معدن و فولاد به عنوان یکی از پایه‌های اصلی توسعه اقتصادی و صنعتی کشور ایران، همواره نیازمند توسعه پایدار و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین بوده است. در سال‌های اخیر، اجرای طرح زمین‌شناسی و اکتشافات که هم‌اکنون در مرحله اجرا قرار دارد، به عنوان یکی از مهم‌ترین برنامه‌های توسعه‌ای، موجبات سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی و نوآوری‌های فناورانه را در این بخش فراهم آورده است. از راه‌سازی معادن گرفته تا استفاده از هوش مصنوعی، این طرح نه تنها زمینه بهبود عملکرد و کاهش هزینه‌ها را فراهم کرده، بلکه توانسته است با کاهش چشمگیر ۷۰ درصدی ریسک اکتشاف، مسیر جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را تسهیل کند.
اکتشاف معدنی فرآیندی پرهزینه، پیچیده و دارای ریسک بالا است که به دلیل ماهیت ناشناخته ذخایر معدنی، همیشه با احتمال شکست روبروست. از این رو، یکی از اهداف اصلی تشکیل سازمان‌های توسعه‌ای در حوزه معدن، تامین منابع مالی اولیه برای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و تسهیل ورود بخش خصوصی به پروژه‌های اکتشافی است. با توجه به اینکه بیشتر پروژه‌های اکتشافی در مناطق کمتر توسعه‌یافته یا با ریسک بالا انجام می‌شود، این سازمان‌ها نقش حیاتی در پیشبرد این طرح‌ها ایفا می‌کنند.
اجرای طرح زمین‌شناسی و اکتشاف با ایجاد و تکمیل بانک‌های اطلاعاتی زمین‌شناسی، ژئوفیزیکی و ژئوشیمیایی، به تولید و انتشار داده‌های دقیق و علمی پرداخته است. همچنین، بهره‌گیری از فناوری‌های نوینی مانند سنجش از دور (Remote Sensing) و مدل‌سازی نرم‌افزاری موجب تلفیق لایه‌های اطلاعاتی و تهیه نقشه‌های جامع و اولویت‌بندی مناطق مستعد شده است. این اقدامات باعث شده‌اند که با شفاف‌سازی داده‌ها و کاهش ریسک اکتشاف، شرایط بهتری برای سرمایه‌گذاری‌های خرد و کلان فراهم شود.
یکی از دستاوردهای مهم این طرح، کاهش ۷۰ درصدی ریسک اکتشاف معادن کشور است که نشان‌دهنده بهبود قابل توجه در روش‌ها و فناوری‌های به‌کار رفته است. کاهش این ریسک موجب افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران و تسهیل جذب سرمایه‌های زیرساختی شده است. سرمایه‌گذاری در حوزه‌های راه‌سازی و برق‌رسانی معادن نیز در همین راستا انجام شده که نقش مهمی در توسعه زیربناهای معدنی کشور دارد.
از سوی دیگر، نوآوری‌های فناورانه مانند به‌کارگیری هوش مصنوعی در بخش معدن، باعث شده‌اند که عملیات معدنی به سمت داده‌محوری و تحلیل پیشرفته حرکت کند. هوش مصنوعی می‌تواند در شناسایی سریع‌تر ذخایر معدنی، بهبود مدیریت منابع، کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری نقش کلیدی ایفا کند. این تکنولوژی‌ها نه تنها باعث افزایش سرعت و دقت اکتشاف شده‌اند، بلکه در بهینه‌سازی فرآیندهای تولید و مدیریت منابع نیز اثرگذار بوده‌اند.
با وجود تنوع زمین‌شناسی منحصر به فرد ایران و وجود بیش از ۸۱ نوع ماده معدنی مختلف، برخی چالش‌ها و محدودیت‌ها همچنان سد راه بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های معدنی کشور هستند. فقدان بانک اطلاعاتی جامع و دسترسی آزاد به داده‌ها، نبود شفافیت کافی، و ادامه فعالیت‌ها به شیوه‌های سنتی و غیر داده‌محور از جمله مشکلات مهم به شمار می‌روند. همچنین کمبود تجهیزات پیشرفته و استفاده محدود از فناوری‌های نوین، وابستگی زیاد به بودجه‌های دولتی و تغییرات ناگهانی سیاست‌گذاری، روند توسعه پایدار را کند کرده است.
یکی از نقدهای اساسی، عدم بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های موجود در سازمان‌های ذیربط است که باعث شده است فرصت‌های توسعه‌ای نادیده گرفته شوند. این موضوع ضرورت اصلاح ساختارهای مدیریتی و تقویت همکاری بین دستگاه‌های مرتبط را دوچندان کرده است.
شرکت ایمیدرو به عنوان یکی از نهادهای مهم توسعه بخش معدن، نقش موثری در سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی و توسعه زیربناها ایفا کرده است. سرمایه‌گذاری اولیه ایمیدرو در پروژه‌های معدنی بالغ بر ۱۱ هزار میلیارد ریال بوده که عمدتاً در حوزه‌های راه‌سازی و برق‌رسانی معادن متمرکز شده است. راه‌سازی معادن به طول ۱۳۷ کیلومتر و اجرای ۱۱ طرح بزرگ زیرساختی، نشان‌دهنده جدیت و برنامه‌ریزی منسجم برای توسعه معادن کشور است.
این پروژه‌ها با میانگین پیشرفت فیزیکی بیش از ۶۰ درصد، نقش مهمی در تسهیل دسترسی به معادن و افزایش ظرفیت تولید دارند. توسعه زیربناهای معدنی باعث کاهش هزینه‌های حمل و نقل و افزایش بهره‌وری در کل زنجیره تولید فولاد شده است.
آمارهای منتشر شده از عملکرد بخش معدن و فولاد ایران در سال ۱۴۰۴ نشان از بهبود قابل توجهی در صادرات و تولید دارد. حجم صادرات آهن و فولاد کشور در چهار ماهه ابتدایی سال جاری با افزایش ۱۳ درصدی به بیش از ۴۶۹ هزار تن رسیده و ارزش صادرات محصولات زنجیره آهن و فولاد نیز ۷ درصد رشد داشته است. این رشد صادرات نشان‌دهنده افزایش توان رقابت‌پذیری محصولات فولادی ایران در بازارهای جهانی است.
همچنین تولید محصولات فولادی به رقم ۷ میلیون و ۳۷۵ هزار تن رسیده که تثبیت نسبی حجم تولید را نشان می‌دهد. فولاد میانی نیز با افزایش ۰٫۷ درصدی تولید، رشد پایدار و ملایمی را تجربه کرده است. این ارقام حاکی از تاثیر مثبت طرح‌های توسعه‌ای و بهبود زیرساخت‌ها بر عملکرد بخش معدن و فولاد کشور است.
استفاده و بهره‌گیری از هوش مصنوعی در صنعت و معدن، دیگر یک انتخاب نیست بلکه به عنوان یک الزام و ضرورت مطرح است. در عصر حاضر، هوش مصنوعی به ابزاری حیاتی برای بهبود تصمیم‌گیری، بهینه‌سازی فرآیندها و افزایش بهره‌وری تبدیل شده است. همکاری بین وزارت ارتباطات، معاونت علمی، وزارت صنعت معدن و تجارت (صمت) و بخش خصوصی، نقش تعیین‌کننده‌ای در پیشبرد نقشه راه تحول دیجیتال در اکتشافات معدنی داشته است.
تاکنون فقدان این نقشه راه به عنوان حلقه مفقوده توسعه دیجیتال در بخش معدن شناخته می‌شد، اما اکنون اجرای آن در تمامی سطوح عملیاتی مرتبط، ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. توسعه زیرساخت‌های دیجیتال و به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته می‌تواند بخش معدن ایران را به سوی تولید پایدار، کاهش هزینه‌ها و افزایش جذب سرمایه‌گذاری هدایت کند.
دفتر مرکزی:
کد پستی:
تماس با دفتر رسانه: