طرح توسعه معادن کوچک مقیاس از سال ۱۳۹۶ از سوی خانه معدن ایران و انجمن‌ها و با حمایت سازمان ایمیدرو در زمان ریاست مهدی کرباسیان برای نخستین بار مطرح شد، اما در نهایت در ماه‌های پایانی همان سال بود که تفاهم‌نامه‌ای با حضور چهار سرمایه‌گذار منعقد و طرح احیای معادن کوچک شروع شد، با این وجود فعالیت خاصی در آن زمان هم انجام نگرفت تا اینکه طرح به دستور وزیر صمت به عنوان طرح اولویت‌دار سال ۹۸ مطرح و مسئولیت اجرایی این طرح در قالب پروژه اقتصاد مقاومتی به ایمیدرو و سپس توسط ایمیدرو به شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران واگذار شد.

وجیه اله جعفری، مدیرعامل شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران در این باره در گفت‌وگویی در توضیح آغاز به کار این طرح عنوان کرد: “اواخر سال۹۶ تفاهم‌نامه‌ای میان گل گهر، میدکو و برخی مجموعه‌های معدنی مربوطه امضا، اما در سال۹۷ گام‌های ابتدایی برداشته شد و این طرح در سال جاری شتاب گرفت و سازمان ایمیدرو هم نقش خود را در این ارتباط به شرکت تهیه و تولید مواد معدنی به عنوان بازوی اجرایی خود محول کرد.” بسیج کمک‌های دولت برای راه اندازی طرح، شناسایی سرمایه گذاران، شناسایی سرمایه پذیران و همکاری انجمن‌ها و تشکل‌ها چهار حوزه‌ای بود که برای اجرا به ایمپاسکو واگذار شد.

جعفری در یکی از گفت‌وگوهای مرتبط با این موضوع گفت ارزیابی معادن کوچک مقیاس گویای آن است که این معادن از نظر زیر ساخت، نقدینگی، مسائل حقوقی و فنی دارای مشکل هستند و متقاضی اینگونه معادن که مصرف کننده ماده معدنی استخراجی هم به حساب می‌آیند، به این ترتیب بخشی از مشکلات‌شان قابل برطرف شدن است.

کشف ذخایر برای دهه‌های آینده

جعفر سرقینی معاون امور معدن و صنایع معدنی وزارت صمت هم در گفت‌وگویی به اهمیت معادن کوچک مقیاس اشاره داشته و گفت: اهمیت معادن کوچک کمتر از معادن بزرگ نیست، چرا که در این معادن به ویژه در مناطق دورافتاده می‌توان اشتغال ایجاد کرد. به منظور استفاده از این مزیت معادن کوچک طرح احیای آنها مطرح شد که تاکنون اجرای آن به خوبی پیش رفته است. باید بدانیم هر معدن بزرگی که امروز داریم حاصل اکتشافات انجام شده در دهه‌های گذشته است، بنابراین اکنون هم باید برای دهه‌های آینده ذخایری کشف کنیم تا مشکل تامین مواد اولیه پیش نیاید.

با توجه به نقش کلیدی انجمن‌ها و تشکل‌های معدنی در تحقق اجرای این طرح، خانه معدن، کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران و انجمن‌های تخصصی نیز به منظور تحقق موفقیت فعال سازی معادن کوچک مقیاس، تا اندازه‌ای به این طرح ورود پیدا کردند.

ورود استارتاپ‌ها، پلتفرم‌ها، شرکت‌های دانش بنیان و واحدهای فرآوری کوچک مقیاس در امر فعال سازی معادن کوچک از اقداماتی بود که برای تسریع بخشیدن به روند کار در نظر گرفته شد. از جمله دلایل اصلی پیگیری این طرح که بارها و بارها از سوی متولیان مطرح شده بود اشتغال آفرینی و افزایش تولید معادن عنوان شد و منابع تامین مالی طرح، واحدهای مصرف کننده مواد معدنی، سرمایه گذاران بخش خصوصی و مصرف کنندگان مواد معدنی، صندوق بیمه سرمایه گذاری و بانک صنعت‌ومعدن و تامین مالی جمعی عنوان شد.

آخرین وضعیت طرح احیای معادن کوچک‌مقیاس کشور

مدیرعامل شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران طی اظهاراتی درباره میزان پیشبرد این طرح تا پایان سال۹۸ توضیح داد: در هدف‌گذاری سال۹۸، پیش‌بینی شده، که ۶۰۰بسته سرمایه‌گذاری عملیاتی شود که حاصل آن ایجاد ۳هزار شغل است. وجیه‌الله جعفری، دبیر شورای راهبردی طرح احیای معادن کوچک‌مقیاس عنوان کرد که این تعداد بسته سرمایه‌گذاری برای فعال‌سازی ۱۵۰معدن، منجر به ایجاد شغل برای ۳هزار نفر در حوزه معادن کوچک می‌شود.

وی با یادآوری اینکه فعال‌سازی معادن کوچک، ‌اکنون به عنوان طرح اولویت‌دار اقتصاد مقاومتی در بند۳۷ سیاست‌های ابلاغی گنجانده شده، اظهار کرد: ۲۴۸معدن در حال تجهیز هستند که بیشتر آنها در استان مرکزی قرار دارند. تاکنون ۱۲۶معدن کوچک‌مقیاس اطلاعات خود را ارسال کرده‌اند و در ۹ استان، پردازش اطلاعات، تکمیل شده و یک استان نیز در حال پردازش اطلاعات است. از تعداد معادن پردازش شده، ۱۶۵معدن فعال و قابل توسعه با ایجاد اشتغال جدید بوده‌اند. به گفته وی، ۱۸۵ معدن نیز غیرفعال هستند و قابلیت احیا دارند.

در حوزه معادن کوچک، ۴۷ بلوک‌بندی تعریف شده است که با ساخت واحد فرآوری ثابت، قابل فعالیت هستند. بنابر اظهارات مدیرعامل شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران، در ۵ مورد نیز تسهیلات زیرساختی، ارائه شده و این تعداد معادن به سمت فعال شدن می‌روند. تاکنون مشکل ۱۳معدن با معرفی به صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی رفع شده است. ۱۶مورد نیز دارای مشکل حقوقی بودند که در حال‌ حاضر به نوعی مشکل آنها برطرف شده است.

جعفری همچنین درباره پالایش اطلاعات معادن کوچک عنوان کرده بود که از ۲۷نمونه معدن پایش شده، ۳۲درصد مشکل تامین نقدینگی، ۱۲درصد مشکل زیرساخت، ۱۰درصد مشکل تکمیل اکتشاف، ۱۰درصد مشکل حقوقی و ۵درصد مشکل بازار داشته‌اند. او به تاثیر برنامه‌ها و اقدامات در این طرح، اشاره و تاکید کرده است: اگر این ۲۷پروژه عملیاتی شوند، ۶۲معدن تاثیر مثبت می‌گیرند. همچنین با اجرای پروژه‌های زیرساختی، ۴۴معدن و چنانچه ۵۵پروژه مستقل انجام شود ۳۵۰معدن، تاثیر قابل توجه می‌پذیرند.

استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی در توسعه معادن کوچک

از جمله دیگر مواردی که در اجرای این طرح مورد توجه قرار گرفت استفاده از بخش خصوصی در اجرایی کردن پروژه‌های مرتبط بود. بر این اساس، مشارکت با بخش خصوصی، افزایش سطح اشتغال پایدار و ثروت آفرینی، افزایش تولیدات معدنی و رونق تولید، استفاده بهینه از تمامی منابع و امکانات، رشد زیست بوم کارآفرینی و حمایت از استارتاپ‌های معدنی و آمارگیری به روز از معادن کشور از اهداف اساسی این طرح عنوان شد.

در سیاست‌گذاری‌ها تعارض برخی معادن با محیط زیست و منابع طبیعی مورد سوال قرار گرفت و پاسخ داده شد که کارگروه احیا و فعال‌سازی بررسی های خود را در این مورد انجام می‌دهد و اگر ضرورت آن به اثبات برسد به کارگروه تعامل شورای عالی معادن و یا به استانداری‌ها از طریق اعمال ماده۲۴ مکرر ارجاع می‌شود.

از همان ابتدا مساله امضای تفاهم نامه با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مورد توجه قرار داشت تا اینکه در نهایت این تفاهم نامه به دست آمد؛ به گفته سید رضا عظیمی؛ مدیر اجرایی و دبیر شورای هماهنگی طرح احیا، فعال سازی و توسعه معادن کوچک مقیاس در این طرح ضمن انعقاد تفاهم نامه با یکی از کارگزاران معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در حوزه تامین مالی و سرمایه گذاری، فرصت امکان استفاده از سرمایه گذاران غیر معدنی برای معدن هم فراهم می‌شود.

پایش مستمر معادن کوچک

وجیه اله جعفری مدیرعامل شرکت تهیه و تولید موادمعدنی ایران با حضور در گفت‌وگوی ویژه خبری درباره این طرح با اشاره به پایش ۵استان در سال گذشته و ۸استان در سال جاری درباره مشکلاتی که در طرح پایش با آنها برخورد شده از مشکل تامین نقدینگی تا برخی مسائل فنی و تکنولوژیکی توضیح داد و همچنین عنوان کرد که شرکت ایمپاسکو به عنوان بازوی اجرایی طرح همه جوانب اجرایی ساختن طرح را در نظر می‌گیرد وی افزود: پایش این طرح با هدف برطرف کردن نقص‌ها و اشکالات موجود به صورت مستمر انجام می‌شود.

جعفری خاطر نشان کرد: طرح احیا و فعال سازی معادن چهار رکن دارد که شامل سرمایه گذار، سرمایه پذیر، انجمن‌های تخصصی است، نقش دولت در این طرح تسهیل کننده و کمک کننده است به طوری که فضا برای احیا و فعال سازی معادن راکد کوچک فراهم شود.

چشم‌انداز احیای معادن کوچک

مدیرعامل ایمپاسکو در یکی دیگر از گفت‌وگوهای خود درباره چشم انداز این طرح در سال۹۸ و میزان مورد انتظار عملیاتی شدن طرح توضیح داد:امسال تلاش می‌شود حدود ۳۰درصد برنامه فعال سازی معادن کوچک اجرایی شود، اما واقعیت اینکه شکل گیری یک واحد فرآوری مدت ۲سال به طول می‌انجامد و انتظار می‌رود در سال۹۹ این حرکت(احیای معادن کوچک) روند بهتری پیدا کند و آثار خود را نشان دهد.

استارت احیای معادن کوچک در استان‌های «هرمزگان، زنجان، فارس، سیستان و بلوچستان و کرمان» کلید خورد. احیای معادن(سنگ آهن) هماتیت در هرمزگان آغاز و برنامه راه‌اندازی ۲۰معدن سنگ ساختمان با کمک انجمن سنگ در دستور کار قرار گرفت.

سخن پایانی

اگرچه بعضا از ابتدای آغاز طرح، برخی فعالان معدنی آن را شعاری و غیرعملی خوانده بودند اما آغاز حرکت منسجم و رو به جلو در مساله فعال سازی معادن کوچک و ارائه گزارش‌های مستمر این طرح را تاحدودی به واقعیت نزدیک کرده است. طرحی که با عملیاتی شدن هم اشتغال آفرینی درنقاط مختلف کشور و هم تامین مواد اولیه مورد نیاز درشرایط تحریم ازطریق واحدهای داخلی و هم تاحدودی رونق اقتصادی مناطقی که معادن در آن قرار گرفته‌اند در راستای اقتصاد مقاومتی به واقعیت می‌پیوندد. بر این اساس باید در سه ماه پایانی سال شاهد عملیاتی شدن نزدیک به ۳۰درصد از این طرح به همت شرکت تهیه و تولید موادمعدنی به عنوان متولی اصلی طرح باشیم، طرحی که درنهایت برای سال آینده درکنار اشتغال آفرینی تا میزان قابل توجهی مساله کمبود مواد اولیه را نیز مرتفع خواهد ساخت.

منبع: اقتصادآنلاین