مدیرعامل معدن مس دره‌زار گفت: با توجه به تجربه نسبتا طولانی بهره‌برداری از معادن مس پورفیری در شرکت ملی صنایع مس ایران و نیز کشور، کلیه طراحی‌های مربوط به معدن، توسط متخصصان و مشاوران داخلی انجام شده و یا در حال انجام است.

---

به گزارش معدن مدیا به نقل از روابط عمومی مجتمع مس سرچشمه رفسنجان، طرح دره‌زار شامل معدن، واحد سنگ‌شکن اولیه، واحد انتقال کانسنگ، خردایش و واحد فلوتاسیون است که براساس آخرین برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، کارخانه تغلیظ در نیمه دوم سال 1401 راه‌اندازی خواهد شد‌. در رابطه با اقداماتی که در معدن دره‌زار به‌عنوان یکی از طرح‌های توسعه اولویت‌دار شرکت ملی صنایع مس ایران در سال جاری و سال گذشته انجام گرفته و همچنین خصوصیات و ویژگی‌های معدن دره‌زار با دکتر مهدی عبداللهی ریسه، مدیرعامل معدن مس دره‌زار گفت‌وگویی صورت گرفته است که در ادامه می‌خوانیم:

مشخصا بفرمایید میزان پیشرفت معدن ‌دره‌زار چقدر بوده و این پروژه که ارزش بسیاری برای شرکت ملی صنایع مس ایران دارد، چه زمان به بهره‌برداری کامل می‌رسد؟

فاز اول مطالعات مهندسی معدن ‌دره‌زار شامل مطالعات زمین‌شناسی و تهیه نقشه سنگ‌شناسی و آلتراسیون، مطالعات زمین‌شناسی ساختمانی، ساخت مدل‌های سه بعدی جنس سنگ، آلتراسیون و زون‌های کانی‌زایی، مطالعات انتخاب نمونه نماینده، مطالعات تخمین ذخیره معدن، مطالعات بهینه‌سازی، برنامه‌ریزی تولید و طراحی معدن، طراحی دامپ‌های باطله معدن، مطالعات فنی و اقتصادی، مطالعات جانمایی سنگ‌شکن، مطالعات هواشناسی، مطالعات هیدرولوژی، مطالعات فاز شناسایی هیدروژئولوژی (آب زیرزمینی) و مطالعات پایداری دیواره‌های نهایی معدن انجام شده است‌.

در سال جاری انجام مطالعات مهندسی فاز تکمیلی نظیر هیدروژئولوژی تکمیلی، پایداری دیواره تکمیلی، مطالعات SPI، مطالعات طلا و‌.‌.‌. جهت استفاده بهینه از آن‌ها در دوران بهره‌برداری همزمان با احداث کارخانه تغلیظ، در دستور کار امور معدن ‌دره‌زار قرار گرفته است‌.

بخش عمده‌ای از پیش‌باطله‌برداری معدن تاکنون انجام شده است و هم‌‌اکنون به منظور آماده‌سازی معدن، عملیات اجرایی پیش‌باطله‌برداری، جهت تسهیل در کاهش نوسانات عیاری خوراک مورد نظر کارخانه تغلیظ در دوران بهره‌برداری، در جبهه کارهای شرقی متمرکز شده است تا امکان بازگشایی معدن در این بخش جهت اختلاط کانسنگ زون‌های سوپرژن و هیپوژن از نظر عملیاتی و اجرایی، میسر گردد‌.

میزان اشتغال‌زایی و تعداد نیروی انسانی و کنسانتره حاصل از معدن چه میزان و چه مقدار خواهد بود؟

پیش‌بینی می‌شود در زمان راه‌اندازی کارخانه و بهره‌برداری از معدن، حداقل تعداد 80 نفر نیروی انسانی به صورت مستقیم در معدن و سنگ‌شکن مشغول به کار شوند‌. همچنین پیش‌بینی می‌شود تعداد حدود 200 نفر نیروی انسانی در زمان راه‌اندازی، به صورت مستقیم توسط پیمانکاران مختلف در معدن به کار گرفته شوند‌.

با در نظر گرفتن پارامترهای استفاده شده در مطالعات بهینه‌سازی و طراحی معدن و بر اساس آخرین برنامه‌ریزی تولید معدن، پیش‌بینی می‌شود سالانه و به طور متوسط در حدود 142 هزار تن کنسانتره مس با عیار 26 درصد در ظرفیت اسمی (Nominal) کارخانه، تولید شود‌.

در سال گذشته و از ابتدای سال 1400 تاکنون چه اقداماتی در این معدن صورت گرفته است؟

در خصوص اقدامات و مطالعات انجام شده در معدن ‌دره‌زار در سال گذشته می‌توانم به موارد زیر اشاره کنم:

-انجام مطالعات بهینه‌سازی، برنامه‌ریزی تولید و طراحی معدن: این مطالعات بر اساس جدیدترین پارامترهای فنی و اقتصادی اعلام شده توسط کمیته معادن شرکت ملی صنایع مس ایران انجام شده و علاوه بر تعیین پیت بهینه و انجام برنامه‌ریزی تولید در این مطالعات، طرح هندسی و اجرایی معدن نیز آماده شده است‌.

-طراحی دامپ‌های باطله و کم عیار: بر اساس احجام باطله موجود در پیت هندسی معدن (225 میلیون تن)، دو دامپ باطله در جنوب‌شرق و جنوب‌غرب معدن و یک دامپ باطله و یک دامپ کم عیار نیز در شمال‌ شرقی معدن، طراحی شده است‌. هم‌اکنون باطله‌های برداشت شده از معدن در دامپ باطله شمالی تخلیه می‌شود‌.

-اقدام در جهت افزایش محدوده پروانه بهره‌برداری معدن: پس از مشخص شدن طرح دامپ‌های باطله و محدوده مورد نیاز جهت انباشت باطله‌های معدن، با انجام مطالعات و بررسی‌های اکتشافی مورد نیاز و ارائه گزارش به سازمان صنعت، معدن و تجارت استان، اقدامات لازم در این خصوص انجام شده است‌.

-تهیه نقشه زمین‌شناسی بستر دامپ باطله شمالی در مقیاس 1:1000: به منظور بررسی وضعیت زمین‌شناسی و کانی‌سازی سطحی در بستر دامپ باطله شمالی، مطالعات زمین‌شناسی با هدف تهیه نقشه‌های سنگ‌شناسی و آلتراسیون انجام شده است‌.

-طراحی و حفر گمانه‌های استریل در بستر دامپ‌های شمالی: این مطالعات به منظور شناسایی وضعیت زیرسطحی و اطمینان از عدم وجود کانی‌سازی و پتانسیل‌های احتمالی اکتشافی در بستر تعیین شده برای دامپ‌های باطله شمالی و کم عیار، انجام شده است‌.

-طراحی گمانه‌های اکتشافی فاز تکمیلی و توسعه‌ای معدن: با توجه به تناژ قابل توجه ذخایر زمین‌شناسی کلاس استنباط شده معدن که در حدود 195 میلیون تن با عیار متوسط مس 34 درصد است، این مطالعات به منظور حصول به سه هدف شامل ارتقا کلاس ذخیره، کاهش ابهام و عدم قطعیت مدل و شناسایی جهات احتمالی توسعه کانی‌سازی انجام شده است‌. در این خصوص پیش‌بینی می‌شود پس از ساخت مدل بلوکی جدید، میزان ذخایر قابل طراحی معدن به مقدار قابل‌ توجهی افزایش یابد‌.

-ساماندهی، آرشیو، کدگذاری و انبارش جعبه مغزه‌های حاصل از حفاری‌های اکتشافی: از آنجایی که مغزه‌های اکتشافی به عنوان شواهد مستقیم بررسی رخدادهای کانه‌سازی و ابزار مطالعه ویژگی‌های زمین‌شناسی زیرسطحی، دارای بالاترین ارزش در میان مستندات اکتشافی تولید شده در معدن هستند. این بخش از فعالیت‌ها به منظور حفظ مغزه‌های حفاری مربوط به فاز تکمیلی و توسعه‌ای معدن، انجام شده است‌. این اقدام منجر به تسهیل در انجام مطالعات و آزمایش‌های صنعتی تکمیلی بر روی این مغزه‌ها اعم از اکتشافی، کانه‌آرایی، ژئوتکنیکی، مطالعات وزن مخصوص و نیز سایر مطالعات تحقیقاتی و پژوهشی خواهد شد‌.

-تهیه و نهایی‌سازی چارت نیروی انسانی معدن: با توجه به نیازسنجی انجام شده و بخش‌های مهندسی مورد نیاز در زمان بهره‌برداری و همچنین بر اساس تجربیات موجود در شرکت ملی صنایع مس ایران، چارت نیروی انسانی معدن تهیه شده است‌.

-مطالعات مربوط به جانمایی ساختمان‌های مورد نیاز کارفرما و نیز پیمانکاران معدن در دوران بهره‌برداری: با توجه به چارت سازمانی معدن و تعداد پیمانکاران فعال در زمان بهره‌برداری، جانمایی ساختمان‌های مورد نیاز ارکان مختلف پروژه انجام شده است‌.

-مطالعات هیدرولیک رودخانه ‌دره‌زار: با توجه به قرارگیری معدن ‌دره‌زار در یک آبریز شمالی جنوبی و با عنایت به اینکه مسیر نوار نقاله طراحی شده در چند محل با آبریز ‌دره‌زار تلاقی دارد، این مطالعات به ‌منظور برآورد سیلاب با دوره برگشت‌های مختلف و همچنین پروفیل سطح سیلاب با استفاده از مدل هیدرولیکی در رودخانه ‌دره‌زار با دوره برگشت‌های 50، 100 و 200 ساله و در 54 مقطع مختلف از رودخانه انجام شده است‌.

در سال جاری انجام مطالعات به شرح ذیل، در دستور کار امور معدن ‌دره‌زار قرار دارد که شامل موارد زیر است:

-مطالعات هیدروژئولوژی فاز تکمیلی: شامل طراحی و حفر چاه‌های پمپاژ و مشاهده‌ای به منظور تعیین ضرایب هیدرودینامیکی توده سنگ معدن و تهیه مدل عددی آب که از آن در مطالعات طراحی شیب و تحلیل پایداری دیواره استفاده می‌شود‌.

-مطالعات تخمین ذخیره و بروزرسانی مدل بلوکی معدن: با استفاده از اطلاعات 254 گمانه‌های اکتشافی

-مطالعات مربوط به تعیین سختی سنگ (SPI) و ساخت مدل سختی معدن

-مطالعات مربوط به حضور طلا در خاک معدن

-تهیه نقشه زمین‌شناسی، بررسی پتانسیل کانی‌زایی و نیز طراحی گمانه‌های شناسایی استریل دامپ‌های باطله جنوب‌شرقی و جنوب‌غربی معدن

-مطالعات طراحی شیب و تحلیل پایداری دیواره در فاز تکمیلی

-تعیین وزن مخصوص سنگ معدن

کدام ویژگی معدن دره‌زار سبب شده بهره‌برداری از این معدن جزو اولویت‌های شرکت ملی صنایع مس ایران به شمار رود؟

ویژگی‌ها و دلایل مختلفی ازجمله وضعیت عیاری کانسنگ معدن (زون سوپرژن)، پیوسته بودن ذخیره‌ معدن در عمق و احتمال افزایش ذخیره با انجام فاز حفاری‌های عمیق، بهبود عیار ذخیره هیپوژن با افزایش عمق حفاری‌ها، تناژ قابل توجه ذخایر کلاس استنباط شده (Inferred) معدن، خوش رفتار بودن کانسنگ معدن در تست‌های کانه‌آرایی، نسبت باطله‌برداری نسبتا پایین، موجود بودن زیرساخت‌ها در معدن، آماده‌سازی معدن در سال‌های پیشین و آماده بهره‌برداری بودن آن با شروع به کار کارخانه تغلیظ و نزدیک بودن آن به مجتمع مس سرچشمه باعث شده است بهره‌برداری از معدن ‌دره‌زار در اولویت شرکت ملی صنایع مس ایران قرار گیرد‌.

در این مورد بیشتر توضیح می‌دهید؟

زون سوپرژن معدن ‌دره‌زار که عمدتا در بخش‌های غربی معدن وجود داشته و دارای حدود 41 میلیون تن ذخیره با عیار مس متوسط 69 (معادل 23 درصد ذخیره موجود در پیت معدن) است، دارای فلز محتوی مس نسبتا بالایی است و استخراج بخش عمده این کانسنگ در سال‌های ابتدایی بهره‌برداری، منجر به تولید کنسانتره بیشتر و بهبود پارامترهای اقتصادی طرح می‌شود‌.

ادامه دار بودن توده کانی‌ساز ‌دره‌زار و پیوستگی عیار و ذخیره معدن در عمق و همچنین بهبود عیار زون هیپوژن با افزایش عمق پس از حفر گمانه شماره 250 به عمق حدود یک هزار و پنج متر در معدن، به اثبات رسیده است‌. متوسط عیار این گمانه به ترتیب در 300 متر و 400 متر انتهایی گمانه مذکور به ترتیب در حدود 51 و 49 درصد است. این امر در حالی است که متوسط عیار ذخیره هیپوژن داخل پیت معدن (حدود 137 میلیون تن) 32 درصد است‌. بر این اساس پیش‌بینی می‌شود با انجام حفاری‌های فاز تکمیلی و توسعه‌ای، میزان ذخایر زمین‌شناسی معدن افزایش قابل ملاحظه‌ای پیدا کند‌.

میزان ذخیره زمین‌شناسی معدن در کلاس‌ استنباط شده (Inferred) در حدود 195 میلیون تن با عیار متوسط مس 34 درصد است که در حال حاضر این بخش از ذخایر بر اساس دستورالعمل های طراحی معدن، قابل طراحی نیست. با عنایت به اینکه حفاری گمانه‌های اولویت‌های اول و دوم فاز تکمیلی معدن به انجام رسیده و مدل بلوکی معدن در حال بروزرسانی است، پیش‌بینی می‌شود ذخایر قابل طراحی معدن ‌دره‌زار نیز با ارتقای کلاس ذخایر استنباط شده، افزایش پیدا کند که این امر نهایتا می‌تواند منجر به افزایش عمر معدن در فاز استخراج روباز شود‌.

مقدار باطله موجود در پیت هندسی معدن ‌دره‌زار در حدود 225 میلیون تن و نسبت باطله‌برداری (Waste/Ore) معدن 1:26 است که این نسبت باطله‌برداری در مقایسه با دیگر معادن در حال بهره‌برداری شرکت ملی صنایع مس ایران، نسبتا پایین و مطلوب است. نسبت پایین باطله‌برداری معدن، منجر به کاهش هزینه تمام شده تولید کانسنگ و بهبود پارامترهای اقتصادی طرح خواهد شد‌.

در معدن ‌دره‌زار زیرساخت‌های مختلف ازجمله آب، برق، تلفن و.‌.‌.‌ وجود دارد و این موضوع باعث تسهیل در بهره‌برداری از معدن خواهد شد‌. همچنین به واسطه پیش‌باطله‌برداری‌های انجام شده در معدن، ضمن آماده‌سازی جبهه‌های کاری مختلف، امکان خوراک‌دهی مستمر به کارخانه تغلیظ در سال‌های مختلف وجود دارد‌. نزدیک بودن معدن ‌دره‌زار به مجتمع مس سرچشمه و قرار داشتن واحد تغلیظ آن در مجتمع، منجر به تسهیل در انتقال یا استفاده از زیرساخت‌ها و امکانات موجود در مجتمع را داشته و نیز امکان بهره‌برداری مشترک از برخی ساختگاه‌ها نظیر سد باطله را فراهم خواهد کرد.

معدن ‌دره‌زار در چند فاز به بهره‌برداری می‌رسد؟ آیا در این زمینه زمان‌بندی وجود دارد؟

براساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده تا این لحظه، معدن مس دره‌زار در یک فاز به بهره‌برداری خواهد رسید و سالانه حدود 8.1 تن کانسنگ از معدن استخراج و به کارخانه تغلیظ، خوراک‌دهی خواهد شد‌. البته با در نظر گرفتن ضرایب به ظرفیت رسیدن کارخانه تغلیظ، در سال‌های اول و دوم بهره برداری به ترتیب در حدود 70 و 85 درصد ظرفیت اسمی کارخانه معادل با 6.7 و 2.9 میلیون تن کانسنگ از معدن استخراج خواهد شد‌. در مابقی سال‌های تولید، میزان کانسنگ استخراج شده از معدن معادل ظرفیت اسمی کارخانه (8.1 میلیون تن) خواهد بود‌. هم اکنون عملیات پیش‌باطله‌برداری در معدن به منظور برداشت باطله در جبهه کارهای شرقی و آماده‌سازی معدن و بازگشایی ماده معدنی هیپوژن به منظور سهولت در تنظیم خوراک کارخانه در دوران بهره‌برداری در حال انجام است‌.

با عنایت به در دستور کار امور معدن انجام حفاری‌های عمیق فاز تکمیلی و توسعه‌ای معدن ‌دره‌زار و بروزرسانی مدلی بلوکی معدن، بایستی مطالعات و برنامه‌ریزی های لازم در خصوص استخراج زیرزمینی معدن انجام گیرد که این موضوع در صورت تحقق، فاز بعدی استخراج از معدن ‌دره‌زار خواهد بود‌. با توجه به ذخیره قابل توجه معدن که به صورت روباز قابل بهره‌برداری است (حدود 178 میلیون تن با عیار متوسط مس 4 درصد)، هم‌اکنون بهره‌برداری معدن در یک فاز و به صورت روباز در دستور کار قرار دارد و بهره‌برداری از فاز زیرزمینی منوط به انجام مطالعات و طراحی‌های مهندسی و مثبت بودن پارامترهای اقتصادی طرح استخراج زیرزمینی خواهد بود‌.

چه میزان از توانمندی داخلی و توان متخصصان کشور در تجهیزات و ابزار و نصب و راه اندازی کارخانجات این معدن استفاده شده است؟

با توجه به تجربه نسبتا طولانی بهره‌برداری از معادن مس پورفیری در شرکت ملی صنایع مس ایران و نیز کشور، کلیه طراحی‌های مربوط به معدن، توسط متخصصان و مشاوران داخلی انجام شده و یا در حال انجام است. همچنین به منظور آشنایی با آخرین روش‌های مطالعاتی و تکنولوژی‌های روز معدنی، در مواقعی و به صورت مقطعی از تجربیات کارشناسان ایرانی صاحب نظر و فعال در شرکت های خارجی استفاده شده است‌.

طراحی پایه کارخانه تغلیظ توسط شرکت FLSmidth و با نظارت مشاور داخلی انجام شده است‌. بخشی از طراحی تفصیلی کارخانه تغلیظ و نیز عملیات پیمانکاری ساخت کارخانه تغلیظ نیز هم‌اکنون توسط مشاوران و پیمانکاران داخلی در حال انجام است.

آیا معدن ‌دره‌زار ویژگی منحصر به فرد خاصی دارد که بخواهید به آن اشاره کنید؟

صرف نظر از ویژگی‌های مورد اشاره در پاسخ سوال‌های قبلی، آنچه که می‌تواند ارزش کنسانتره تولیدی معدن را افزایش دهد، وجود طلا و سایر عناصر همراه در خاک معدن و کنسانتره تولیدی است‌. بر اساس مطالعات و بررسی‌های مقدماتی انجام شده تا این لحظه، ارزش طلای موجود در کنسانتره تولیدی از خاک معدن، می‌تواند ارزش کنسانتره را تا حدود 9 درصد افزایش دهد و باعث بهبود پارامترهای اقتصادی طرح گردد‌. هم‌اکنون مطالعات در این خصوص در حال انجام است‌.

میزان ذخایر فعلی و آتی معدن مس ‌دره‌زار چه میزان است؟

مدل بلوکی معدن دره‌زار بر اساس اطلاعات 228 گمانه اکتشافی (89064 متر مغزه حفاری) تهیه شده است‌. با در نظر گرفتن عیار حد 2 درصد مس، میزان ذخایر زمین‌شناسی معدن (Resources) در کلاس‌های اندازه‌گیری شده (Measured)، مشخص شده (Indicated) و استنباط شده (Inferred) به ترتیب برابر با 421 میلیون تن با عیار متوسط مس 39 درصد، 59 میلیون تن با عیار متوسط مس 35 درصد و 195 میلیون تن با عیار متوسط مس 34 درصد است.

بر اساس مطالعات بهینه‌سازی، برنامه‌ریزی تولید و طراحی معدن، با در نظر گرفتن عیار حدود 2 درصد برای مس، پیت معدن دارای 178 میلیون تن کانسنگ قابل معدنکاری (Mineable) با عیار متوسط مس 4 درصد است. از این مقدار کانسنگ (178 میلیون تن)، حدود 41 میلیون تن مربوط به زون سوپرژن و با عیار متوسط مس 69 درصد بوده و حدود 132 میلیون تن مربوط به زون هیپوژن و با عیار متوسط مس 32 درصد است‌. بر اساس طرح معدن، مقدار باطله موجود در پیت هندسی معدن 225 میلیون تن است که بدین ترتیب و همانطور که پیش از این نیز ذکر شد، نسبت باطله‌برداری (W/O) پیت هندسی طراحی شده 1:26 است‌.

اظهار نظر در خصوص ذخایر آتی معدن پس از تکمیل به‌روزرسانی مدل بلوکی معدن بر اساس حفاری‌های انجام شده تاکنون و همچنین پس از انجام فاز حفاری‌های عمیق در معدن امکان‌پذیر خواهد بود‌. آنچه بر اساس مطالعات انجام شده تاکنون می‌توان گفت، معدن مس ‌دره‌زار دارای پتانسیل افزایش قابل توجه ذخیره و بهبود عیار متوسط است.

در پایان اگر صحبتی دارید بفرمایید‌.

معدن ‌دره‌زار از جمله معادنی در کشور است که مطالعات مهندسی در آن به صورت سیستماتیک و منسجم به انجام رسیده است‌. این مطالعات که در سطح مقدماتی به اتمام رسیده و فاز تکمیلی آنها در حال انجام است، می‌تواند در برنامه‌ریزی برای پیش‌باطله‌برداری از معدن و آماده‌سازی آن برای دوران بهره‌برداری، مورد استفاده قرار گیرد.

علی‌رغم اینکه هر معدن دارای ویژگی‌ها و شرایط منحصر به فرد خود است، مطالعات انجام شده در این معدن می‌تواند به عنوان الگویی به منظور آماده‌سازی سایر معادن از تیپ مشابه مورد استفاده قرار گیرد‌.