آهن از با ارزشترین مواد معدنی فلزی است که بهعنوان ماده اولیه در صنایع مختلف کاربرد دارد و نقش بسیار مهمی در توسعه صنعتی کشورها ایفا میکند. همچنین سنگ آهن ماده اولیه تولید فولاد است که کاربرد بسیار گستردهای در توسعه زیرساختها، راهسازی، حملونقل، ماشینآلات و… بهخصوص در کشورهای در حال توسعه دارد. براساس آمار موجود، بالغ بر ۷۰ درصد ذخایر سنگ آهن جهان در چهار کشور استرالیا، برزیل، روسیه و چین شناسایی شده است. چین از مصرفکنندگان بزرگ سنگ آهن دنیا و جزو تولیدکنندگان بزرگ فولاد در جهان است.
ذخایر سنگ آهن جهان و ایران
براساس اعلام سازمان زمینشناسی آمریکا، مجموع ذخایر سنگ آهن خام جهان در سال ۲۰۲۱ میلادی ۱۸۰ میلیارد تن و میزان ذخیره آهن آن ۸۵ میلیارد تن برآورد شده است که از این میان استرالیا با دارا بودن ۵۱ میلیارد تن از این ذخایر در رتبه نخست جهان قرار دارد. برزیل و روسیه نیز به ترتیب با ۳۴ و ۲۵ میلیارد تن ذخایر سنگآهن در رتبههای دوم و سوم جهان ایستادهاند.
چین بهعنوان چهارمین کشور برتر دارای ذخایر سنگ آهن، ۲۰ میلیارد تن ذخایر این ماده معدنی را در خود جای داده است. برخورداری از ۶ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تن ذخایر سنگ آهن، اوکراین را در رتبه پنجم این فهرست قرار داده است که با توجه شرایط فعلی، احتمالا عرضه این کشور با کاهش قابلتوجهی روبهرو خواهد بود. کانادا با ۶ میلیارد تن در رتبه ششم و هند با ۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تن در رتبه هفتم برخورداری از ذخایر سنگ آهن قرار گرفتند. پس از آن، آمریکا با ۳ میلیارد تن ذخایر سنگ آهن در رتبه هشتم جهان جای گرفته است.
ایران با در اختیار داشتن ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تن ذخایر سنگ آهن خام بهعنوان نهمین کشور در فهرست ۱۰کشور برتر دارای ذخایر این ماده معدنی در جهان قرار دارد. بیشترین معادن سنگآهن کشور در استانهای یزد، کرمان، مرکزی و خراسان جای گرفتهاند. مهمترین معادن سنگ آهن کشور شامل گلگهر، سنگان، چغارت، چادرملو، زرند و چاهگز هستند. نظر به اینکه مزیت صنعت فولاد کشور وجود ذخایر سنگ آهن است، اکتشاف کانسارهای آهنی در سراسر کشور از اهداف اصلی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی کشور به شمار میرود.
تولیدات سنگ آهن در جهان و ایران
براساس اطلاعات سازمان زمینشناسی آمریکا، میزان تولید سنگ آهن جهان در سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تن گزارش شده که استرالیا با تولید ۹۰۰ میلیون تن سنگآهن، بزرگترین تولیدکننده این ماده معدنی استراتژیک در جهان است. بعد از استرالیا، برزیل با تولید ۳۸۰ میلیون تن در رده دوم قرار گرفته است. چین نیز با تولید ۳۶۰ میلیون تن سنگ آهن جایگاه سوم را از آن خود کرده است.
ایران در سال ۲۰۲۱ با تولید ۵۰ میلیون تن سنگآهن توانست رتبه دهم جهانی تولید این ماده معدنی استراتژیک را در جهان به خود اختصاص دهد.
تولید سنگآهن در جهان از سال ۲۰۱۹ روند صعودی داشته است، به طوری که در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال ۲۰۲۰ افزایش ۳ درصدی در تولید سنگ آهن را شاهد هستیم. روند تولیدات سنگ آهن در ایران نیز همسو با جهان افزایشی بوده است.
مصارف سنگ آهن
عمده سنگ آهن تولیدی در جهان برای تولید فولاد مورد استفاده قرار میگیرد. چین در سال ۲۰۲۱ با تولید ۱۰۳۳ میلیون تن فولاد خام (معادل ۵۳ درصد از کل تولیدات جهانی) رتبه اول تولید فولاد خام در جهان را به خود اختصاص داد و پس از آن با اختلاف زیادی کشورهای هند، ژاپن و آمریکا به ترتیب با تولید ۱۱۸، ۹۶ و ۸۶ میلیون تن در ردههای بعدی قرار گرفتند.
ایران در سال ۲۰۲۱ با تولید حدود ۵/ ۲۸ میلیون تن فولاد خام (حدود ۵/ ۱ درصد از کل تولیدات جهانی) در رتبه دهم دنیا قرار دارد. تولید فولاد خام در ایران طی پنج سال اخیر (۲۰۲۱ – ۲۰۱۷) با نرخ رشدی معادل ۳۴ درصد از ۲/ ۲۱ میلیون تن در سال ۲۰۱۷ به ۵/ ۲۸ میلیون تن در سال ۲۰۲۱ افزایش یافته است.
روند تغییرات قیمت سنگ آهن
قیمت سنگ آهن در بازارهای جهانی از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۱ روند افزایشی داشت، به طوریکه قیمت هر تن از ۸۰ دلار به ۱۶۸ دلار در سال ۲۰۱۱ افزایش یافت؛ اما بعد از آن شاهد روند کاهش قیمت سنگآهن در بازارهای جهانی بودیم، به نحوی که قیمت هر تن سنگ آهن به رقم ۵۶ دلار در سال ۲۰۱۵ کاهش یافت. پس از آن قیمت جهانی این محصول مجددا روند افزایشی خود را آغاز کرد و به رقم ۱۶۲ دلار در سال ۲۰۲۱ رسید.
شرکتهای تولید کننده سنگ آهن
چهار شرکت اصلی تولید سنگ آهن در بازار سرمایه ایران پذیرفته شدهاند و سهام این شرکتها در بازار سهام مورد دادوستد قرار میگیرند که شامل «کگل»، «کچاد»، «کگهر» و «کنور» هستند. شرکتهای «اپال»، «میدکو» و «واحیا» نیز دارای شرکتهای فرآوری و معدنی در حوزه سنگآهن در زیرمجموعههای خود هستند. همچنین «ومعادن» و «وامید» سهامداران چهار شرکت اصلی سنگ آهنی بورس به شمار میآیند.
محصولات اصلی این شرکتها شامل کنسانتره، گندله و آهن اسفنجی است. قیمتگذاری این محصولات براساس نرخ مصوب شورای عالی شرکتهای معدنی انجام میشود که به صورت درصد مشخصی (براساس درصد مندرج در قراردادهای منعقده با مشتریان) از قیمت میانگین سه ماه فروش نقدی شمش فولاد خوزستان است. نرخ فروش شمش فولاد هم از شرایط عرضه و تقاضای بازار (داخلی بورسکالا یا مزایدههای بینالمللی) تبعیت میکند. بر همین اساس هرگونه تغییر در قیمت شمش شرکت فولاد خوزستان قیمتهای فروش محصولات ذکرشده را متاثر خواهد کرد. تغییرات قیمت شمش شرکت فولاد خوزستان از ابتدای سال ۹۶ تا سال ۱۴۰۰ عمدتا دارای روندی افزایشی بوده است. براساس آمار منتشر شده، تولید این شرکتها در مجموع در سال ۱۴۰۰ به میزان ۷۹میلیون تن شامل کنسانتره آهن، سنگآهن دانهبندی و دیگر محصولات این مجموعه بوده است. شرکت گلگهر با سهم ۲۷میلیون تن از این رقم در رتبه اول قرار دارد.
منبع : آرتان پرس