عزم جهانی برای کاهش انتشار کربن باعث رشد تقاضا برای فناوری‌های حوزه انرژی پاک شده‌است و از آنجا‌که مس نقش اساسی در اقتصاد بدون‌کربن دارد، این فلز موقعیت استراتژیک و ویژه‌ای پیدا کرده‌است. بررسی بازارهای جهانی حاکی از آن است که طی سال‌های اخیر رقابت بر سر مس افزایش یافته و این در حالی است که معادن در حال بهره‌‌‌‌‌‌برداری پروژه‌های پیشنهادی تقاضای پیش‌بینی‌شده را برآورده نمی‌کنند و شکاف عرضه و تقاضا رو به افزایش است. همچنین سناریو عرضه در میان‌مدت کاملا محدود به‌نظر می‌رسد.
معاونت بررسی‌‌‌‌‌‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران در گزارشی با بررسی نقش مس در اقتصاد کمکربن و فناوری‌های بادی، خورشیدی و همچنین وسیله‌‌‌‌‌‌های نقلیه الکتریکی عنوان کرده؛ مادامی‌که جهان به سمت فناوری‌های انرژی تجدیدپذیر حرکت می‌کند، مس به‌عنوان پرمصرف‌‌‌‌‌‌ترین فلز مطرح خواهد بود.
این مطالعات حاکی از آن است که مس ضروری‌‌‌‌‌‌ترین ماده‌معدنی برای فناوری‌های انرژی پاک است و حرکت به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر و الکتریکی نیز به کالاهایی مانند مس نیاز دارد. مس همچنین به کاهش انتشار کربن کمک می‌کند و انرژی مورد‌نیاز برای تولید برق را کاهش می‌دهد. سیستم‌های انرژی تجدیدپذیر در مقایسه با سیستم‌های سنتی تا ۲۱برابر مس بیشتری نیاز دارند.
مس چهار ویژگی کلیدی دارد که آن را برای انتقال انرژی پاک ایده‌آل می‌کند. این ویژگی‌‌‌‌‌‌ها مس را برای ذخیره انرژی، نیروی‌محرکه الکتریکی (از جمله وسایل نقلیه الکتریکی) و انرژی‌های تجدیدپذیر ضروری می‌کند. این ویژگی در چهار بخش قابلیت بازیافت، راندمان، شکل‌‌‌‌‌‌پذیری و راندمان قابل بررسی است. براین اساس مس ۱۰۰درصد قابل‌بازیافت است و می‌توان آن را به‌طور مکرر و بدون کاهش عملکرد استفاده کرد. همچنین راندمان حرارتی مس ۶۰درصد بیشتر از آلومینیوم است و گرما را با سرعت بیشتری از بین می‌برد. در مورد ویژگی شکل‌‌‌‌‌‌پذیری نیز باید گفت مس را می‌توان به‌راحتی به شکل لوله، سیم یا ورق درآورد. در مورد رسانایی این فلز نیز مس رتبه اول را بین تمام فلزات غیرگرانبها از نظر هدایت الکتریکی دارد.
از طرف دیگر بررسی‌‌‌‌‌‌ها حاکی از آن است که مس برای زیرساخت‌های الکتریکی، شبکه ذخیره‌سازی، شبکه ۵G ضروری است. مس ماده‌‌‌‌‌‌ای خواهد بود که وسایل نقلیه الکتریکی را به حرکت درمی‌آورد. بر این اساس EVها به مس در باتری‌ها، سیم‌‌‌‌‌‌پیچ‌‌‌‌‌‌ها، سیم‌‌‌‌‌‌کشی‌‌‌‌‌‌ها و زیرساخت‌های شارژ نیاز دارد. همچنین وسایل نقلیه الکتریکی (EV) می‌توانند تا ۴برابر بیشتر از وسایل نقلیه بنزینی مس نیاز داشته باشند. شارژ وسایل نقلیه برقی هیبریدی (PHEV)، ۵ کیلوم‌گرم (۰.۰۵۹تن)، خودروهای برقی هیبریدی(HEV) به ۳۸ کیلوگرم (۰.۰۳۸تن)، وسایل نقلیه الکتریکی با باتری(BEV) به ۸۳کیلوگرم (۰.۰۸۳تن) و باتری اتوبو‌‌‌‌‌‌س‌های برقی به ۳۶۹کیلوگرم (۰.۳۶۹ تن) مس نیاز دارند.
در حال‌حاضر شیلی، پرو، چین، کنگو، ایالات‌متحده آمریکا، استرالیا، روسیه، زامبیا، مکزیک، قزاقستان، کانادا، اندونزی، لهستان، برزیل، ایران، مغولستان، پاناما، اسپانیا، میانمار، بلغارستان از جمله بازیگران اصلی بازار جهانی مس هستند. در حال‌حاضر مس به‌عنوان ماده‌اولیه مهم در تولید تراشه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های هوشمند، باتری‌های بردبلند، زیرساخت‌های انرژی و ادوات انتقال انرژی پاک محسوب می‌شود. نقش روزافزون این فلز در توسعه انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر و قرارگرفتن نام این فلز در لیست فلزات حساس و حیاتی از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا، ژاپن، هند، کانادا و چین، عرضه و تقاضای این فلز را تحت‌تاثیر قرار داد.
شکاف عرضه و تقاضای مس
بررسی‌‌‌‌‌‌ها حاکی از افزایش شکاف تقاضا و عرضه مس در دنیاست. براین اساس تا سال۲۰۳۰ حجم تقاضای مصرفی مس، حداقل ۱۲و حداکثر ۱۹میلیون تن افزایش پیدا خواهد کرد؛ این در حالی است که در حال‌حاضر تولید جهانی مس در رویکرد خوش‌بینانه حدود ۳۰میلیون تن است. گزارش موسسه تحلیلی بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌او کپیتال (BMO Capital) منتشرشده نشان می‌دهد تا افق ۲۰۳۰ تقاضا برای فلز مس به ورای ۴۰میلیون‌‌‌‌‌‌‌تن خواهد رسید‌‌‌‌‌‌‌که بخش قابل‌توجهی از این جهش به واسطه رشد مصرف مس در صنایع لوازم‌‌‌‌‌‌خانگی، صنعت خودرو و کل بخش حمل‌ونقل، بخش زیرساخت و نیز بخش ماشین‌آلات است. این گزارش تاکید دارد سرجمع رشد مصرف این بخش‌ها بیش از ۸.۵میلیون تن به تقاضای جهانی مس خواهد افزود. تحقق این روند از منظر این موسسه تحلیلی به‌‌‌‌‌‌معنای رشد قیمت مس خواهد بود. دلیل رشد قیمت، تنگنای فعالیت‌های توسعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای در بخش معدن است. گزارش بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌او کپیتال همچنین حاکی از آن است که در صورت عدم‌‌‌‌‌‌جایگزینی یا صرفه‌جویی بیشتر، تقاضای زنجیره جهانی برای مس می‌تواند تا سال۲۰۳۰ به ۴۰.۴میلیون تن در سال‌برسد. در عین‌‌‌‌‌‌حال این شرکت پیش‌بینی کرده حداکثر توان صنایع مس جهان برای پاسخگویی به تقاضای فزاینده این فلز، تولید ۳۱.۸میلیون تن در سال۲۰۳۰ با نرخ رشد ترکیبی ۳درصد است. رقمی که از یک شکاف ۱۰میلیون تنی در بازار مس جهان در سال۲۰۳۰ خبر می‌دهد. جهان باید خود را برای عصر کمیابی مواد معدنی آماده کند.
ضرورت تدوین استراتژی توسعه صنعت مس
اما صنعت مس در ایران چه جایگاهی دارد؟ آیا سیاستگذار و قانون‌گذار در ایران استراتژی و نقشه‌راهی برای توسعه این صنعت کلیدی دارند؟ بررسی بازوی پژوهشی مجلس از لایحه برنامه هفتم توسعه در بخش معدن و جایگاه صنعت مس در برنامه هفتم توسعه نشان می‌دهد تدوین‌‌‌‌‌‌کنندگان لایحه، صنعت مس را مورد هدف قرارداده‌اند؛ اگرچه انتخاب زنجیره مس به‌عنوان صنعت هدف این لایحه، با توجه به ذخایر گسترده و محدودیت‌های کشور در حوزه انرژی (با توجه به مصرف پایین انرژی در این صنعت، حدود۷۰مترمکعب گاز و۴۸۰مگاوات ساعت به ازای تولید هر‌تن کاتد)، مثبت ارزیابی می‌شود؛ اما یک طرح کلی منسجم با هدف‌گذاری مشخص از توسعه این زنجیره در برنامه دیده نمی‌شود. بر این اساس به‌نظر می‌رسد در گام اول نیاز است استراتژی توسعه صنعت مس (با توجه به ویژگی‌های کشور) تدوین و اهداف آن به‌صورت صریح بیان شود تا کشور به سونوشت سایر اولویت گذاری‌های انجام‌شده در برنامه‌های پیشین دچار نشود. از سوی دیگر به‌نظر می‌رسد اهداف مشخص‌شده در زنجیره مس به‌طور خوش‌بینانه طراحی شده‌است. لازم به ذکر است میزان تولید کنسانتره، کاتد و محصولات مسی کشور به ترتیب در حدود ۱۲۰۰، ۳۰۰ و ۲۵۴هزار‌تن است که باید به ترتیب ۳، ۵ و ۹برابر رشد تولید داشته‌باشد که تحقق این میزان رشد در بازه زمانی درنظر گرفته‌شده منطقی به‌نظر نمی‌رسد.
منبع: دنیای اقتصاد
دفتر مرکزی:
کد پستی:
تماس با دفتر رسانه: